Σκακιστικά Στέκια του 18ου και 19ου Αιώνα στην Ευρώπη

γράφει ο Carlo De Grandi

Ο 18ος αιώνας ήταν ο αιώνας στον οποίο προβάλλονταν το πάθος και η μανία για κάθε είδος παιγνιδιού, όπως: ζάρια, bowlling, μπιλιάρδο, διάφορα παιγνίδια της χήνας, παιγνίδι της εποχής εκείνης, αλλά πάνω απ’ όλα χαρτιά και σκάκι, που επέτρεπαν να παίζονται σεβαστά ποσά χρημάτων, ήταν οι διασκεδάσεις οι προτιμώμενοι και εύχρηστοι από τους αστούς. Οι εκπρόσωποι αυτής της τάξης, των αστών, ευρίσκοντο συνήθως στα «Café», που ήταν για αυτά η «χρυσή εποχή» εκείνη την περίοδο, για να περάσουν αρκετές ώρες με ζωηρές συζητήσεις ή με λυσσαλέες παρτίδες σκακιού. Αρχικά η επανεμφάνιση των «Café» ήταν τυπικά ένα Γαλλικό φαινόμενο, αν και ιστορικά, στην Ευρώπη, το πρώτο «Café» άνοιξε στην Βενετία. Τα πρώτα χρόνια του 18ου αιώνα ο τόπος συνάντησης των Γάλλων σκακιστών ήταν το «Café Procope», στην οδό de Fossés απέναντι από την παλιά έδρα του θεάτρου Comédie Francaise, ιδιοκτησίας του ευγενή Σικελού François Procope, και συνηθισμένο σημείο συγκέντρωσης των παικτών, των λογοτεχνών, των τυχοδιωκτών και των πρακτόρων της αστυνομίας. Τα στέκια αυτά δεν ήταν μόνο χώροι διασκεδάσεως αλλά, συνεχίζοντας την έννοια των «Salons = Αιθουσών» του 17ου αιώνα, έγιναν πολύ γρήγορα αληθινά και πραγματικά μορφωτικά κέντρα, εκτός από το να παίζουν και να πίνουν, συζητούσαν για τέχνες, γράμματα, φιλοσοφία και πολιτική. Η μαζική εξάπλωση του σκακιού έκανε επιτακτική την ανάγκη να δημιουργηθούν κάποιοι χώροι για την συγκέντρωση των σκακιστών. Αυτοί οι χώροι ήταν τα λεγόμενα «Café» και τα «Club».

Στα πρώτα χρόνια του 18ου αιώνα η δημιουργία χώρων και λεσχών για το σκάκι επιβεβαιώνεται από την αυξανόμενη και γρήγορη εξάπλωση του σκακιού στις τάξεις των αστών και των λαϊκών, χάρη στην αύξηση της δημοσίευσης και εξάπλωσης των θεωρητικών βιβλίων. Έτσι δημιουργήθηκαν οι εξής χώροι, οι πιο γνωστοί, για το σκάκι:

1) LeCafé delaRégence (Το Καφενείο της Αντιβασιλείας)

Σχέδιο του εσωτερικού του LeCafé delaRégence, του 1840

Ιδρύθηκε το 1681 στο Παρίσι με τ’ όνομα “Café de la Place du Palais-Royal”. Γύρω στα 1715 μετονομάσθηκε «Café de la Régence», κοντά στα βασιλικά ανάκτορα, όπου έγινε το κέντρο των Γάλλων διανοούμενων και όχι μόνο, καθώς επίσης και των σκακιστών. Κατά την ανακαίνισή του το 1815 μεταφέρθηκε προσωρινά στο ξενοδοχείο «Dodun» στην οδό Richelieu. Το 1854 μεταφέρθηκε στην οδό Saint-Honoré στον αριθμό 161, όπου μέχρι σήμερα υπάρχει το κτίριο και βρίσκεται το γραφεί Τουρισμού του Μαρόκου. Γύρω στα 1740 γίνεται το κέντρο συνάντησης των Γάλλων σκακιστών, οι οποίοι προτύτερα συγκεντρωνόντουσαν στο «Cafè Procope», τ’ οποίο βρισκόταν στην οδό l’Ancienne-Comédie. Κατά την Γαλλική Επανάσταση το 1789 εγκαταλείπεται από τους Γάλλους σκακιστές, όπου γίνεται το κέντρο συνάντησης των στρατιωτικών για 9 χρόνια, οπότε γίνεται πάλι τόπος συγκέντρωσης των Γάλλων σκακιστών. Για μεγάλο χρονικό διάστημα μπορούσες να τη μαρμάρινη σκακιέρα στην οποία έπαιξε το 1798 ο Μέγας Ναπολέων , τότε απλώς πολίτης. Εκτός από το σκάκι παίζανε ντάμα και μπιλιάρδο. Το καφενείο άνοιγε στις 8 το πρωΐ και οι πρώτοι πελάτες του ήταν οι μανιώδεις παίκτες που κατέκλυζαν τις αίθουσες, όπου μπορούσες να παίξεις μπιλιάρδο, ντάμα, ντόμινο και κυρίως σκάκι. Το μεσημέρι ο χώρος ήταν γεμάτος από ένα πυκνό σύννεφο από τσιγάρα αναμεμιγμένο με αναθυμιάσεις του αλκοόλ, με τους σερβιτόρους ν’ ανοίγουν ένα πέρασμα στο μέσον του πλήθους και τα τραπεζάκια το ένα κοντά στο άλλο όπου, στο πέρασμα των χρόνων, αλληλοδιαδέχθηκαν προσωπικότητες όπως ο François Marie Arouet(Voltaire)(1694-1778), ο Jean-Jacques Rousseau (1712-1778), ο Denis Diderot (1713-1784), ο Maximilien Marie Isidore de Robespierre (1758-1794), ο Napoleone Bonaparte I (1769-1821), ο François-Andrè Danican Philidor (1726-1795), ο οποίος συχνά συναντιόταν με τον Benjamin Franklin (1706-1790), και που σ’ όλη του την ζωή ενάλλασσε το επάγγελμα του μουσικού με αυτό του σκακιστή, οLegalldeKermeur κόμης του Legall (1702-1792), καθηγητής του Philidor, ο Adolf Anderssen (1818-1879), ο Lionel Adalbert Bagration FelixKieseritzky(1806-1853), o Daniel Harrwitz(1823-1884), Jules Arnous de Rivière (1830-1905), Samuel Rosenthal(1837-1902) και ο PaulMorphy (1837-1884), ο οποίος αντιμετώπισε με μεγάλη ευκολία τους πιο ισχυρούς Γάλλους σκακιστές το 1858, όπως τους: Daniel Harrwitz (1823-1884),+5 -2 =1, τον οποίο κέρδισε μετά από δύο συνεχόμενες ήττες, Adolf Anderssen (1818-1879), +7 -2 =2, και Augustus Mongredien (1807-1888), +7 -0 =1. Στον ίδιο χώρο αντιμετώπισε 8 αντιπάλους χωρίς να βλέπει στην σκακιέρα παρουσία περίπου 250 ατόμων, μεταξύ των δύο πρώτων αγώνων.

Μετά από 10 ώρες παιγνίδι κέρδισε 7 – 1 (+6, =2, -0).

Ο PaulMorphy παίζει 8 παρτίδες χωρίς να βλέπει στην σκακιέρα.
Le Café de la Régence, 1858
Δημοσιεύθηκε για πρώτη φορά στην εφημερίδα «Ηarper’sWeekly» στις 13 Νοεμβρίου 1858.

Επίσης ο Karl Marx συνάντησε τον Frederich Engels.Ο Ignazio Calvi, (1792-1872) για μια περίοδο 4 ετών δίδασκε παραδοσιακό σκάκι όπου κέρδισε 40,000 Γαλλικά Φράγκα. Με την ίδρυση των «Café» παρουσιάστηκαν και οι επαγγελματίες σκακιστές που έπαιζαν με χρήματα, όπως ο Legall, ο Verdoni, ο Alexandre Louis Honoré Lebreton Deschapelles (1780-1847), o Louis – Charles Mahé de La Bourdonnais (1795-1840), ο Philidor κ.α. Την εποχή εκείνη, οι ισχυροί παίκτες για να δελεάσουν τους αδύνατους παίκτες, συνηθιζόταν να δίνουν ως πλεονέκτημα ένα πιόνι, ή μια ή δύο κινήσεις ή ένα άλογό ή έναν πύργο. Στα «Café» και στις λέσχες αυτή η συνήθεια παρέμεινε σε ύψιστο βαθμό για μεγάλο χρονικό διάστημα, μέχρι τις πρώτες δεκαετίες του 1900.

Ένα άλλο φαινόμενο που παρουσιάσθηκε ήταν και αυτό των στοιχημάτων που έβαζαν τόσο οι παίκτες όσο και οι θεατές, οι οποίοι πόνταραν στους πιο ισχυρούς σκακιστές.

Στο «Le Café de la Régence» πραγματοποιήθηκαν σημαντικοί σκακιστικοί αγώνες, όπως ο αγώνας μεταξύ των Howard Staunton και Pierre Charles Fournier de Saint-Amant [St. Amant] (1800-1872) το 1843, με νικητή τον πρώτο, 11-6 και 4 ισοπαλίες, που αποτέλεσε την αρχή της σκακιστικής παρακμής των Γάλλων σκακιστών.

Howard Staunton εναντίον Pierre Saint Amant

St. AmantvsStaunton, 19ηπαρτίδα. Λιθογραφία, 1843;

1.Général Baker, 2. Barthès de Marmorière, 3. Doazan, 4. Charon, 5. Laemlein, 6. St-Elme-le-Duc, 7. Buste de Labourdonnais, 8. Général Graf Duchaffault, 9. Devinck, 10. Bryan, 11. Vuillermet, 12. Ricketts, 13. Docteur Berthet, 14. Norbert Monget, 15. Staunton, 16. ? 17. Calvi, 18. Dizi, 19. Général Guingret, 20. Delaubier, 21. St-Amant, 22. L écrivain, 23. Chamouillet, 24. Sasias, 25. Lemaitre, 26. Laroche, 27. Jules Grillezoni 28. Buste de Philidor, 29. François Kellner des Schachelubs, 30. Graf Sobansky, 31. Eduard Proux, 32. Rousseau, 33. Barthès, 34. Baron Damesnel.

Το 1867 διοργανώνεται το μεγάλο τουρνουά του Παρισιού με νικητές τους Ignatz von Kolisch, Wilhelm Steinitz και τον Simon Winawer. Ακολούθως υπήρξε μια βραδεία μα συνεχή παρακμή. Το 1894 γίνεται η έδρα για την ανάλυση του αγώνα δι’ αλληλογραφίας μεταξύ του Παρισιού και της Αγίας Πετρούπολης, ο οποίος έληξε με ισοπαλία. Μετά από μια αλλαγή διαχείρισης μετατράπηκε σ’ εστιατόριο το 1910.

Στις αρχές της δεύτερης αυτοκρατορίας της Γαλλίας (1852-1870) το «Le Café de la Régence» μεταφέρθηκε στην Πλατεία Théatre Français, όπου έγινε το κέντρο της σκακιστικής ζωής των Γάλλων στο Παρίσι. Η χρυσή εποχή του σκακιού στην Γαλλία είχε πλέον δύση από αρκετό καιρό. Τα ηνία τα πήρε η Αγγλία για να τα πάρει με την σειρά της η Γερμανία μετά από λίγο διάστημα.

Le Café de la Régence: «Το τελευταίο μεγάλο Τουρνουά»- Ζωγραφισμένο από τονM. Horsin-Déon σύμφωνα με τη φωτογραφία. L Capon, χαράκτης. Παρίσι,1874

Κατά το ήμισυ του 19ου αιώνα το κέντρο του σκακιστικού ενδιαφέροντος μετατοπίσθηκε από την Γαλλία στην Αγγλία. Το παιγνίδι των Βασιλιάδων έγινε παιγ-νίδι για τον καθ’ ένα. Η δημοσιότητα του αυξήθηκε με την δημιουργία σκακιστικών λεσχών, με την έκδοση θεωρητικών σκακιστικών βιβλίων, με την καθιέρωση σκακιστικών στηλών στις εφημερίδες και τα περιοδικά αφιερωμένες στο παιγνίδι.

Η αίθουσα του σκακιού έκλεισε το 1916 οριστικά και οι σκακιστές «μετακόμισαν» στο «Café de l’Univers».

2) Οι Λονδρέζικες Λέσχες

Τα πρώτα Coffee House εμφανίσθηκαν στην Οξφόρδη το 1650 και στο Λονδίνο το 1652. Το 1663 αναφέρονται καταγεγραμμένα ότι υπήρχαν 
στο Λονδίνο 82 Coffee Houses. Για παράδειγμα, το ‘The Women’s Petition Against Coffee’ ιδρύθηκε το 1674. Μερικές φορές οι χώροι αυτοί χρησιμοποιήθηκαν και για επιμορφωτικές δραστηριότητες. Το πρώτο από αυτά είχε την βάση στο «Mile’s Coffee House», με την επιγραφή «Turk’s Head» στην New Palace Yard το 1659. Ο William Lovett αναφέρει ότι το των 2.000 Coffee House του Λονδίνου διέθεταν βιβλιοθήκες, εκ των οποίων μερικές από αυτές περιείχαν περίπου 2.000 τόμους(!!). Επίσης, κατά παράδοση, προμηθευόντουσαν εφημερίδες για να διαβάζουν οι πελάτες τους.

Αρχές του 18ου αιώνα ο τόπος συνάντησης των Άγγλων σκακιστών και της υψηλής κοινωνίας, στο Λονδίνο, ήταν η λέσχη «Slaughter‘s Coffee House1», του Τhomas Slaughter, στο αδιέξοδο της Saint Martin’s Lane Academy 77 WC1 και αργότερα 74 -75, αποκλειστικό για μια πελατεία επιλεγμένη (μέλη), μεταξύ των άλλων την επισκεπτόταν ο Άγγλος φυσικός Sir Isaac Newton, οι καλλιτέχνες Hogarth, Louis François Roubiliac, Francis Hayman, Wilkie, Wilson, ο νεαρός Thomas Gain-sborough, και ο Γάλλος μαθηματικός Abraham de Moivre.

Το 1747 πραγματοποιήθηκε ένας αγώνας μεταξύ των F. Philidor και F.. Stamma με νικητή τον πρώτο με τελικό αποτέλεσμα 8-1.

OldSlaughter’sCoffeeHouse πριν το 1843

Η παρουσία του Philidor στο Λονδίνο κατά το δεύτερο ήμισυ του 18ου αιώνα συν-έβαλλε να διαδοθεί το ενδιαφέρον για το σκάκι, τόσο, που το 1774 ιδρύθηκε η λέσχη,

Σχέδιο του εσωτερικού του Parsloe’sChessClub

με δικό του αίτημα, «Parsloe’s Chess Club», η οποία βρισκόταν στην οδό Saint Ja-mes. Αποτελείτο από 100 μέλη. Σ’ αυτή την λέσχη ο Philidor παρέδιδε μαθήματα από τον Φεβρουάριο μέχρι τον Μάϊο. Στον ίδιο χώρο, στις 20-6-1794, πραγματοποιή-

θηκε ένα σιμουλτανέ που έδωσε εναντίων τριών αντιπάλων χωρίς να βλέπει στην σκακιέρα. τους οποίους κέρδισε. Για εκείνη την εποχή ένα μεγάλο κατόρθωμα, που προκάλεσε βαθειά αίσθηση με απέραντη απήχηση.

Έπαιξε και τρεις παρτίδες, βλέποντας τη σκακιέρα. Ένας από τους αντιπάλους του ήταν και ο γνωστός μαθηματικός George Atwood (1746-1807).

Το «Parsloe’s Chess Club» έκλεισε το 1825.

Ο Philidor παίζει τυφλό σκάκι στο Parsloe‘sChessClub. «SportingMagazine», 1794.

Ο Philidor το 1777 επανεκδίδει το βιβλίο του, “L’analyse du jeu des Eschecs”, δεύτερη έκδοση, με την υποστήριξη της σκακιστικής λέσχης “Parsloe’s”. Υπήρξαν 283 συνδρομητές συμπεριλαμβανομένου και του Λόρδου Sandwich. Ο Philidor σ’ αυτήν την επανέκδοση πρόσθεσε ακόμα 6 ανοίγματα. Επίσης αναφέρει τους κανόνες για το ροκέ. Το βιβλίο ήταν αφιερωμένο στο Δούκα του Cumberland.

Η μετακίνηση των σκακιστών από την Γαλλία στην Αγγλία άρχισε το 1772 στην σκακιστική λέσχη του Λονδίνου «Parsloe’s Chess Club», όταν ο Philidor, ισχυρός σκακιστής του 18ου αιώνα, επισκεπτόταν το Λονδίνο κάθε χρόνο μέχρι το 1793.

Στο Λονδίνο θάμπωνε το κοινό με επιδείξεις 2 έως 3 σιμουλτανέ τυφλού παιξίματος.

Άλλες Λέσχες:

«RainbowCoffeeHouse», ιδρύθηκε το 1657 από τον James Farr. Βρισκόταν στην οδό Fleet.

• «Lloyd‘s Coffee House», ιδρύθηκε το 1680 από τον Edward Lloyd και βρισκόταν στην οδό Tower. Το 1692 μεταφέρθηκε στην οδό Lombard. Τελικά μεταβλήθηκε σε ασφαλιστική εταιρεία με την ονομασία «Lloyd’s of London», η οποία υφίσταται μέχρι σήμερα.

• «Salopian Coffee House», ιδρύθηκε το 1770. Βρισκόταν στο Charing Cross
• «London Chess Club», ιδρύθηκε το 1807 και φιλοξενήθηκε στο «Tom’s Caffee House» στο Cornhill. Την λέσχη την επισκέφθηκαν οι μεγαλύτεροι πρώϊμοι Άγγλοι σκακιστές όπως ο Jacob Henry Sarratt (1772-1819), ο οποίος μελετούσε με τον διάδοχο του Φιλιντόρ, Verdoni (; – 1804) και ο μαθητής του Jacob Henry Sarratt, William Lewis (1787-1870).
• «Westminster Chess Club», άνοιξε το 1831 στους χώρους του «Hutmann’s Caffee House».
• «Saint George Club», εγκαινιάσθηκε το 1843.
• Το πιο ξακουστό, όμως, ήταν το «Simpson’s Cigar Divan» ή «Simpson’s-Chess-Divan» ή «Simpson’s-in-the-Strand» ή «Ries’Divan», ιδρύθηκε το 1826 από έναν Πορτογάλο, τον Σάμουελ Ρις, και ήταν προορισμένο να γίνει ένας από τους «ναούς» του κόσμου του σκακιού.

Σχέδιο του εσωτερικού του Simpson‘sCigarDivan Σχέδιο του εξωτερικού του Simpson‘sCigarDivan

Το Divan, ονομάσθηκε έτσι το 1833 από τ’ όνομα του μαιτρ του «Café» Simpson ανέλαβε τον χώρο, ήταν μια τυπική λέσχη με άνετους καναπέδες στους οποίους τα μέλη μπορούσαν να χαλαρώσουν πίνοντας σιγά-σιγά έναν καφέ, να συζητήσουν και να διαβάσουν εφημερίδες ή περιοδικά. Υπήρχαν δύο μεγάλα τζάκια πάντα αναμμένα στις πλευρές της αίθουσας. Οι πελάτες ήταν ηθοποιοί, καλλιτέχνες, πολιτικοί, μα παν’ απ’ όλα σκακιστές. Λειτουργούσε και ως εστιατόριο.

Για το πόσο ξακουστό έγινε το Divan συνάγεται από το εξής περιστατικό:

Ο ιδιοκτήτης του έδωσε τα ονόματα διασήμων προσωπικοτήτων στα τραπέζια του «Café» που προτιμούσαν να κάθονται, με αποτέλεσμα ν’ ακούγεται η εξής παράξενη παραγγελία:

– «Έναν καφέ για τον Jean-Jacques Rousseau». ή

– «Ένα μπουκάλι κρασί για τον Robespierre». κλπ.

ακόμα και μετά τον θάνατό τους.

Εν αντιθέσει με το Παρίσι, όπου οι σκακιστές σύχναζαν κυρίως στο «Le Café de la Régence», η Λονδρέζικη σκακιστική ζωή ήταν περισσότερο ποικιλόχρωμη και ο ανταγωνισμός μεταξύ των λεσχών ήταν επίσης πολύ έντονος. Ιδού, ένα παράδειγμα για το πώς περιέγραψε το σκακιστικό περιοδικό «British Chess Magazine» την ατμόσφαιρα που επικρατούσε στο Divan κατά την διάρκεια της μονομαχίας του «οικοδεσπότη» Daniel Harrwitz (1823-1884) και του Johann Jacob (János Jakab) Löwenthal (1810-1876):

– «Το κλίμα ήταν τόσο εχθρικό, ώστε να παρακινήσουν ορισμένα μέλη, χαμηλότερου σκακιστικού επιπέδου, να συμπεριφερθούν με τρόπο πολύ αποδοκιμαστικό και αχαρακτήριστο. Ενώ η ζυγαριά της νίκης έκλεινε προς την μεριά του Löwenthal, λέγεται ότι κάποιος έστειλε ένα παιδί να κτυπήσει την ρομβία, η οποία βρισκόταν μπροστά στο παράθυρο, για ν’ αποσπάσει την προσοχή του Löwenthal, που ήταν φανερά πολύ εκνευρισμένος. Τον ενοχλούσε ακόμα και ο καπνός των τσιγάρων, παρ’ όλο που είχε συμφωνήσει πριν την έναρξη των αγώ-νων οι παίκτες να μην καπνίζουν. Κάποιο από τα μέλη του Divan είχε την επιθυμία να καπνίσει όσο το δυνατόν πιο κοντά στον Löwenthal, οπότε πάει και ανάβει το τσιγάρο του από το κερί που βρισκόταν δίπλα στον Löwenthal και φυσάει τον καπνό στο πρόσωπό του!!».

Για την ιστορία, παρ’όλο ότι ο πόλεμος των νεύρων συνεχιζόταν εναντίον του Löwenthal , ο Harrwitz κατάφερε να καλύψει την εις βάρος του διαφορά και να νικήσει τον Löwenthal μ’ ένα πόντο διαφορά.

Η εικόνα είναι μία λιθογραφία του 1840, του Αυστριακού καλλιτέχνη August Strixner (1820—1855) με τίτλο “The Coffee Boiler” που παριστάνει μία σκακιστική σκηνή από ένα Βιεννέζικο Καφέ, όπου μία παρτίδα σκακιού είναι σε εξέλιξη και οι θαμώνες παρακολουθούν με αμείωτο ενδιαφέρον. Η λεζάντα μάλλον γράφει στην γερμανική γλώσσα την φράση “The Coffee Boiler”.

Επίσης το 1829 πραγματοποιήθηκε η μονομαχία μεταξύ του Alexander MacDonnell (1798-1835) και του Captain William Davies Evans (1790-1872).

Το 1849 πραγματοποιήθηκε το πρώτο σκακιστικό τουρνουά στην Αγγλία και ίσως το πρώτο «σύγχρονο» τουρνουά σε όλο τον Κόσμο.

Το 1851 παίχθηκε η περίφημη «Αθάνατη παρτίδα» μεταξύ των AdolfAnderssen και Lionel Adalbert Bagration Felix Kieseritzky (1806-1853). Η σκακιέρα στην οποία παίχθηκε η ανωτέρω παρτίδα φυλάγεται στο φουαγιέ του κτιρίου.

«Αθάνατη Παρτίδα»

Λονδίνο (Simpson‘sCigarDivan), 1851

Γκαμπί του Αξιωματικού του Βασιλιά

Λευκά: AdolfAnderssen

Μαύρα: Lionel Adalbert Bagration Felix Kieseritzky

1.ε4 ε5 2.ζ4 ε:ζ4 3.Αγ4 Βθ4+ 4.Ρζ1 β5 5.Α:β Ιζ6 6.Ιζ3 Βθ6 7.δ3 Ιθ5 8.Ιθ4 Βη5 9.Ιζ5 γ6 10.η4! Ιζ6 11.Πη1 γ:Αβ5; 12.θ4 Βη6 13.θ5 Βη5 14.Βζ3 Ιη8 15.Α:ζ4 Βζ6 16.Ιγ3 Αγ5 17.Ιδ5! Β:β2 18.Αδ6! Α:Πη1 19.ε5!!! Β:Πα1+ 20.Ρε2 Ια6 21.Ιη7+ Ρδ8 22.Βζ6+!! Ι:Βζ6 23.Αε7+ ματ.

Το Divan επισκέφθηκαν ο PaulMorphy (1837-1884), όπου το 1856 έπαιξε σκάκι χωρίς να βλέπει στην σκακιέρα, ο AdolfAnderssen (1818-1879), ο Howard Staunton

(1810-1874), ο Wilhelm Steinitz (1836-1900), ο Johannes Zukertort (1842-1888), ο Louis Paulsen (1833-1891), ο οποίος έπαιξε με 12 αντιπάλους σε 11 ώρες,

ο Dr. Emanuel Lasker (1868-1941), ο Siegbert Tarrasch (1862-1934), ο Michail Ivanovič Čigorin (1850-1908), κ.α.

Το Divan προσέλκυε τους σκακιστές με τις ανέσεις που πρόσφερε, την άψογη περι-ποίηση του και γενικά με την κομψή και πολυτελή εμφάνισή του.

Το Divan «έκλεισε» για τους σκακιστές το 1903, λόγω των έργων οδοποιΐας. Tο 1904 άνοιξε εκ νέου με νέα διεύθυνση έπαψε πλέον να σχετίζεται με το σκάκι.

• «Cafe Mozart», τ’ οποίο βρίσκεται στην οδό 73 Haverstock Hill, Hampstead, στο Λονδίνο, διακοσμημένο σε παλιό Βιεννέζικο στυλ, όπου και σήμερα μπορείς να παίξεις σκάκι.

Άλλα σκακιστικά στέκια που υπήρξαν κατά το παρελθόν, από τα οποία ορισμένα υφίστανται και σήμερα είναι τα κάτωθι:

01 Slaughter’s. 02 Parsloe’s. 03 White’s Choclate House. 04 Tom’s. 05 Salopian.

06 Huttman’s Garrick Chess Divan. 07 Gatti’s. 08 Cafe Caro. 09 Kilpack’s Divan.

10 Starie’s Philidorian Chess Rooms. 11 Purssell’s. 12 Gliddon’s Divan. 13 Gambit Chess Rooms (Budge Row). 14Dr Butler’s Head.

Οι Πρώτες Λέσχες, τα πρώτα περιοδικά και οι πρώτες στήλες σκακιού σ’ εφημερίδες και περιοδικά

Οι λέσχες «Parsloe’s» και «London Chess Club» ήταν μεταξύ των πρώτων σκακιστι-κών λεσχών που ιδρύθηκαν, αντικαθιστώντας τις λέσχες «Le Café de la Régence» του Παρισιού και «Slaughter’s Coffee House» του Λονδίνου.

Το 1813 καθιερώθηκε η πρώτη σκακιστική στήλη σ’ εφημερίδα, «LiverpoolMercury».

Το 1823 καθιερώθηκε η πρώτη σκακιστική στήλη σε περιόδικό, «Walker, Lancet».

Το 1836 εκδίδεται το πρώτο σκακιστικό περιοδικό στον κόσμο με τίτλο: «Le Palaméde» και ασφαλώς όχι τυχαία (!), ονομάσθηκε έτσι από τον μυθικό ήρωα του Τρωϊκού πολέμου, Παλαμήδη, ο οποίος ήταν ένας από τους πολλούς μυθικούς δημιουργούς, από τον Louis – Charles Mahé de La Bourdonnais (1795-1840) και του Joseph Mery με 260 συνδρομητές!!! Ήταν ένα μηνιαίο σκακιστικό περιοδικό. Σταμάτησε να εκδίδεται το 1839.

Οι πρώτες μεγάλες βιβλιοθήκες, J.G. White, Van der Linde-Niemeijeriana, δημιουργήθηκαν 50 χρόνια αργότερα.

Γνωρίζετε ότι…;

…Οι Αγγλικές Σκακιστικές Λέσχες έχουν περίεργες ονομασίες; Π.χ. η Σκα-κιστική Λέσχη που βρίσκεται στο κέντρο του Λονδίνου ονομάζεται “Οι Μεθυσμένοι Ίπποι”(!), «The drunks Knights», οι οποίοι διακρίνονται για το θρασύ παιγνίδι τους. Ένα δείγμα για το πως παίζουν αποτελεί και η πάρα κάτω παρτίδα:

Λευκά:Γκρούμπερ

Μαύρα:Κρούτζ (Drunken Knights-Hendon)

Iταλική Παρτίδα

1.ε4,ε5 2.Ιζ3,Ιγ6 3.Αγ4,Ιζ6 4.Ιη5,δ5 5.ε:δ5,Ια5 6.Αβ5+,γ6 7.δ:γ6,β:γ6 8.Βζ3,

γ:β5 9.Β:Πα8,Αγ5 10.Ιε4,Ι:Ιε4 11.Β:Ιε4,0-0 12.0-0,Πε8 13.β4,Αβ7 14.Βη4,θ5!

15.Β:θ5,Α:β4 16.γ3,Αγ5 17.Αα3,Αβ6 18.Πε1,Πε6 19.Π:ε5;, Βδ5! ( 0-1 )

Πηγή: Διαδίκτυο

www.corsicoscacchi.com/club.htm

www.rakehell.com/article.php?id=206

Ries’ Divan

1To αρχικόSlaughter’s Coffee House ιδρύθηκε το 1692. Κατεδαφίσθηκε, μάλλον κατά την διαμάχη

μεταξύ των Pret A Manger και Spaghetti House, για να κατασκευασθεί ο δρόμος για την οδό

Cranbourn.

* Το παρόν άρθρο αποτελεί απόσπασμα από το βιβλίο του κ. Carlo de Grandi με τίτλο: “Περί της γενέσεως και διαδόσεως του Ζατρικίου (Σκακιού) ανά τους αιώνες

Γιατί το παιδί πρέπει να μάθει να παίζει σκάκι;

Γιατί το παιδί πρέπει να μάθει να παίζει σκάκι;

Το σκάκι βελτιώνει τα χαρακτηριστικά που χρειάζεται ένας μαθητής ώστε να επιτύχει στο σχολείο.  Είναι πλέον αποδεδειγμένο ότι το σκάκι:

1. Αναπτύσσει την αυτοσυγκέντρωση, τις επικοινωνιακές και γνωστικές δεξιότητες, την κριτική και στρατηγική σκέψη, τη μνήμη, την ικανότητα επίλυσης προβλημάτων, την πνευματική ωριμότητα και δημιουργικότητα, καθώς επίσης την αυτοπεποίθηση και την αυτοεκτίμηση.
2. Ενθαρρύνει τη βαθειά σκέψη, την εξαντλητική και τελειωτική ανάλυση της σχέσης δράσης-αντίδρασης-συνέπειας και τη νοερή απεικόνιση σχέσεων αλληλουχίας.
3. Σε χώρες όπου το σκάκι διδάσκεται στα σχολεία, οι μαθητές εμφανίζουν αυξημένες δυνατότητες στην αναγνώριση σύνθετων προτύπων και συνέπεια αυτού είναι να αριστεύουν συχνότερα στα μαθηματικά και τις θετικές επιστήμες.
4. Σε μαθητές με μαθησιακά προβλήματα βοηθά σημαντικά στη βελτίωση της δεξιότητας διατύπωσης και ανάλυσης λεκτικών συλλογισμών αλλά και στην άσκηση αυτοελέγχου.
5. Σε μαθητές Α’ και Β’ τάξης Δημοτικού βοηθά στην ανάπτυξη επίκτητων μαθησιακών ικανοτήτων.
6. Διδάσκει το ομαδικό πνεύμα με έμφαση στις ικανότητες του ατόμου, την αξία της σκληρής δουλειάς και της αφοσίωσης, την υπευθυνότητα και την ισότιμη αποδοχή των επαίνων και των δυσμενειών, την αξία της νίκης αλλά και της τιμητικής ήττας, τον υγιή επί ίσοις όροις ανταγωνισμό, την ευγενή άμιλλα και το «ευ αγωνίζεσθαι». Πάνω απ’ όλα το σκάκι διδάσκει την ταπεινότητα, αντί να καυχιέται για τη νίκη του, ο σκακιστής ενθαρρύνεται να μάθει από τον αντίπαλό του και να του φέρεται με σεβασμό.

Οι περισσότεροι άνθρωποι αφελώς θεωρούν ότι όποιο παιδί είναι καλό στο σκάκι, είναι απαραιτήτως μια πνευματική διάνοια. Αντιθέτως, οι ικανότητες που διέπουν έναν άριστο σκακιστή είναι επίκτητες, ως εκ τούτου διδακτές σε όλους. Πράγματι, το σκάκι δεν είναι μόνο για τα λίγα εξαιρετικά προικισμένα παιδιά. Η ενασχόληση με το σκάκι είναι ευεργετική, όχι μόνο για τους διανοητικά προικισμένους, αλλά και για τα άτομα με μαθησιακές ιδιαιτερότητες όπως τα παιδιά με δυσλεξία και τα υπερκινητικά παιδιά.
Συνοψίζοντας, το σκάκι είναι ένα παιδαγωγικό εργαλείο που μπορεί να κάνει κάθε παιδί εξυπνότερο αλλά και κοινωνικότερο.

Το ΣΚΑΚΙ έχει απλούς κανόνες!

Παρά την κραταιά αντίληψη ότι το σκάκι είναι ένα παιχνίδι που απευθύνεται σε ευφυΐες, είναι εύκολο για οποιονδήποτε να μάθει τους κανόνες του. Παιδιά 4-5 ετών μπορούν να μάθουν γρήγορα τους βασικούς κανόνες και δεν υπάρχει πραγματικός λόγος για τους γονείς να πιστεύουν ότι πρέπει να είναι εμπειρογνώμονες για να μπορέσουν να καθίσουν και να παίξουν με τα παιδιά τους.

Η σκακιέρα τοποθετείται ώστε ο κάθε παίκτης να έχει στην κάτω δεξιά γωνία του ένα λευκό τετράγωνο.
Οι 2 αντιμέτωποι στρατοί, ο λευκός και ο μαύρος, αποτελούνται από 16 κομμάτια: ένα βασιλιά, μία βασίλισσα, δύο αξιωματικούς, δύο ίππους, δύο πύργους και οκτώ πιόνια. Μέσα σε λίγα λεπτά μπορεί οποιοσδήποτε να μάθει τους τρόπους που τα κομμάτια κινούνται και τρώνε άλλα κομμάτια.
Ο στόχος κάθε παίκτη είναι να στριμώξουν το βασιλιά σε θέση όπου δεν μπορεί να διαφύγει τη σύλληψη, δηλαδή να κάνουν «ΜΑΤ». Είναι εντελώς φυσικό κάποιος αρχάριος να χάσει πολλά παιχνίδια μέχρι να αρχίσει να ανταγωνίζεται κάποιον εμπειρότερο παίκτη. Το πρώτο πράγμα που διδάσκει το σκάκι είναι ότι δεν πρέπει να τα βάζουμε κάτω εύκολα. Το δεύτερο είναι ότι δεν πρέπει να κάνουμε τα ίδια λάθη δύο φορές.

Σε υψηλότερα επίπεδα το σκάκι είναι ένα παιχνίδι της απεριόριστης πολυπλοκότητας και βάθους. Αλλά η ομορφιά του παιχνιδιού είναι ότι οι παίκτες σχεδόν σε οποιοδήποτε επίπεδο αντιμετωπίζουν εκπλήξεις και προκλήσεις. Όσο περισσότερο παίζει κάποιος και μαθαίνει το παιχνίδι, τόσο περισσότερο απορροφάται από αυτό και συχνά τον συνοδεύει για όλη του τη ζωή.

Όλοι μπορούν να παίξουν ΣΚΑΚΙ!

Παγκόσμιοι πρωταθλητές όπως ο Μπόμπι Φίσερ και ο Γκάρι Κασπάροφ έμαθαν να παίζουν σκάκι στην ηλικία των 6 χρόνων. Ο Ανατόλι Κάρποβ ήταν μόλις 4 χρόνων όταν στάθηκε για πρώτη φορά μπροστά σε σκακιέρα. Ο Μπόρις Σπάσκυ άρχισε να παίζει στην ηλικία των 5 χρόνων. Ο νυν παγκόσμιος πρωταθλητής Μάγκνους Κάρλσεν στα 8 του έπαιξε στο πρώτο του τουρνουά. Όλοι μπορούν να παίξουν σκάκι, αφού το παιχνίδι δεν απαιτεί ιδιαίτερη ηλικία ή σωματική διάπλαση. Η μόνη προϋπόθεση για να μάθει κάποιος σκάκι είναι να μπορεί να σκεφτεί. Εφόσον απαιτεί μόνο σκέψη, το σκάκι είναι μια γέφυρα που ενώνει ανθρώπους διαφορετικής ηλικίας, φυλής, φύλου σε μια πνευματική δραστηριότητα που όλοι μπορούν να απολαύσουν.

Ο πρώην παγκόσμιος πρωταθλητής Βλαντιμίρ Κράμνικ είναι μεγάλος υποστηρικτής του σχολικού σκακιού. Σε πρόσφατη συνέντευξή του είπε: “Το σκάκι ταιριάζει τέλεια στο να γυμνάζει κανείς τη στρατηγική σκέψη. Ειδικά για τα παιδιά και τους έφηβους, η τακτική εξάσκηση στο σκάκι μπορεί αναμφίβολα να οδηγήσει σε ορατή βελτίωση των αποτελεσμάτων στο σχολείο”.

Γιατί να μάθω στο παιδί μου σκάκι;

Μια ματιά στα πολλά οφέλη που έχει το σκάκι στην νοητική ανάπτυξη του παιδιού και ποιος είναι ο σωστός τρόπος να διδαχθεί.

Ένα από τα αρχαιότερα παιχνίδια λογικής, το σκάκι αποδεδειγμένα είναι ένας διασκεδαστικός τρόπος να ακονίσετε το μυαλό σας. Τι οφέλη όμως μπορεί να έχει το να μάθετε στο παιδί σας να παίζει σκάκι;

Πρώτα απ’ όλα, δεν υπάρχει κάποια «σίγουρη» ηλικία για να ξεκινήσουμε να ασχολούμαστε με το σκάκι και θα μπορούσαμε να πούμε πως εξαρτάται από το άτομο. Υπάρχουν παιδιά που εκδηλώνουν ενδιαφέρον για το παιχνίδι από μικρή ηλικία, αλλά αν έπρεπε να κάνουμε μια γενίκευση, γύρω στα 7-8 είναι η περίοδος που το παιδί σας θα καταφέρει να κατανοήσει τους βασικούς κανόνες με μεγαλύτερη ευκολία.

Η φύση του παιχνιδιού είναι τέτοια που το παιδί αναπτύσσει τις ικανότητές του ώστε να αναλύει καταστάσεις και να λαμβάνει αποφάσεις. Ακόμα πιο σημαντικό είναι το γεγονός ότι όσο περισσότερο εξασκείται θα μπορεί να λαμβάνει αυτές τις αποφάσεις χωρίς να σας συμβουλεύεται, που αυτό βοηθάει στην ανάπτυξη της αυτοπεποίθησής του.
Δεν είναι λίγοι αυτοί που βλέπουν το σκάκι σαν μια αλληγορία για τη ζωή και βέβαια δεν έχουν άδικο. Μιας και κάθε κίνηση πρέπει να είναι σοβαρά προμελετημένη, το παιδί μπαίνει στη διαδικασία να σχεδιάζει καλύτερα τις «κινήσεις» του, κυριολεκτικά και μεταφορικά – μια δεξιότητα που θα φανεί πολύ σημαντική στο μέλλον. Όπως μία λάθος κίνηση μπορεί να σε κάνει να χάσεις το παιχνίδι, έτσι και στην αληθινή ζωή αντιμετωπίζουμε τις συνέπειες για τις πράξεις μας. Αυτό είναι ένα καλό μάθημα για το πώς πρέπει το παιδί να αναλαμβάνει τις ευθύνες του και να πειθαρχεί στους κανόνες. Ταυτόχρονα, προωθείται μία υγιής αίσθηση του ανταγωνισμού και το παιδί μαθαίνει να τη διαχειρίζεται σωστά.

Σε εγκεφαλικό επίπεδο, έχει αποδειχθεί πως το σκάκι εξασκεί και τα δύο ημισφαίρια του εγκεφάλου. Το αριστερό ημισφαίριο ευθύνεται για την αναλυτική σκέψη, ενώ το δεξί ημισφαίριο για την κατανόηση αφηρημένων όρων και τη δημιουργικότητα. Ενισχύεται η μνήμη καθώς το παιδί πρέπει να θυμάται κινήσεις, συνδυασμούς και διαφορετικούς τρόπους παιξίματος, όπως και η προσαρμοστικότητα, μιας και κάθε διαφορετικός αντίπαλος έχει τη δική του τεχνική. Οι συνδυασμοί των θέσεων και κινήσεων βοηθούν τα παιδιά να κατανοήσουν καλύτερα μαθηματικά προβλήματα, καθώς εκπαιδεύονται να παρατηρούν το θέμα από διάφορες οπτικές στην αναζήτηση λύσης.  Τίθενται οι βάσεις για καλύτερη και πιο οργανωμένη έρευνα. Το αγωνιστικό σκάκι είναι ένα σπορ που χρειάζεται πολλή μελέτη. Όταν έρθουν τα δύσκολα χρόνια της εφηβείας που η προσοχή μπορεί να διασπαστεί με το παραμικρό, οι μικροί μας φίλοι δεν θα αντιμετωπίζουν ιδιαίτερες δυσκολίες στο να μείνουν προσηλωμένοι και να κατανοούν όσα διαβάζουν.

Είναι πολύ σημαντικό το πώς θέλουμε να διδάξουμε στο παιδί μας σκάκι. Αν αποφασίσουμε να το γράψουμε σε κάποιο σύλλογο, καλό θα ήταν να μιλήσουμε με τον εκπαιδευτή σχετικά με τους τρόπους διδασκαλίας που ακολουθεί. Αν έχουμε οι ίδιοι γνώσεις που θέλουμε να του μεταδώσουμε, η καλύτερη συμβουλή είναι να διδάξουμε όπως θα θέλαμε να διδαχθούμε. Ποιος είναι ο στόχος μας και πώς βλέπουμε το σκάκι; Είναι απλά ένα παιχνίδι; Είναι μια πλατφόρμα από την οποία το παιδί μας θα πάρει πολύτιμα μαθήματα χωρίς την πίεση που ήδη δέχεται από το σχολείο; Τέλος, ενώ είναι θεμιτό να… υποβαθμίζουμε λίγο το παιχνίδι μας για χάρη του παιδιού, αν το αφήνουμε να νικήσει εύκολα, μάλλον θα κάνουμε περισσότερο κακό από καλό. Άλλωστε, κανείς δεν γίνεται καλύτερος χωρίς να ξεπεράσει δυσκολίες.

Και γιατί σκάκι και μάλιστα αυτή την περίοδο;

Γιατί πολλά που θεωρούσαμε δεδομένα στην εποχή μας όπως και στη χώρα μας αλλάζουν με δραματικό τρόπο.  Έτσι λοιπον χρειάζεται να επαναπροσδιορίσουμε αξίες, καταστάσεις και κυρίως τον τρόπο που σκεφτόμαστε και αξιολογούμε τα δεδομένα που δεχόμαστε.
Κατανόηση των δεδομένων, προσπάθεια εξεύρεσης λύσης στα πολλά προβλήματα που προκύπτουν, ψύχραιμη αντιμετώπιση, αυτοπειθαρχία και πολλά περισσότερα σε μία ενασχόληση που διδάσκει και ψυχαγωγεί ταυτόχρονα!!

ΠΗΓΗ

Magnus Carlsen ΤΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ GCT Croatia 2019

Ήταν το 2ο στη σειρά του Grand Chess Tour.Ο Magnus Carlsen και οι υπόλοιποι  παίκτες συναγωνίστηκαν για ένα χρηματικό έπαθλο $ 325.000, με $ 90.000 για την πρώτη θέση. Οι παίκτες έλαβαν 130 λεπτά για ολόκληρο το παιχνίδι, με καθυστέρηση 30 δευτερολέπτων από την πρώτη κίνηση Η εκδήλωση οργανώθηκε σε συνεργασία με το Chess Club e4 από το Ζάγκρεμπ.

Ο Carlsen δεν άφησε περιθώρια σε κανέναν αντίπαλό του να αμφισβητήσει την ανωτερότητά του. Στους πρώτους γύρους έδειχνε ο Nepomniachtchi οτι ίσως έβαζε εμπόδια στον Magnus , αλλά τελικά αποδείχθηκε

οτι δεν μπορούσε να αντέξει στην πίεση των αγώνων.

Ο Magnuw αυτή την στιγμή μοιάζει ποιό ώριμος από ποτέ , ο τρόπος με τον οπίο παίζει

μοιάζει να φαίνεται το σκάκι ως ένα απλο και ευκολο παιχνίδι.Με διαφορά είναι ο

καλύτερος όλων των εποχων θα τολμούσα να πω, έχει να μας χαρίσει απίστευτες σκακιστικές

συγκινήσεις.

Τελείωσε το τουρνουά με 8/11 και με ένα ολόκληρο πόντο μπροστά από τον δευτερο So.

H βαθμολογία με τα αποτελέσματα.

1 2 3 4 5 6 7 8 9 0 1 2 GP 1 Carlsen * ½ ½ ½ 1 1 1 ½ 1 ½ ½ 1 8 20 2 So ½ * ½ ½ ½ ½ 1 ½ ½ ½ 1 1 7 15 =3 Caruana ½ ½ * ½ ½ 0 ½ ½ 1 ½ ½ 1 6 11 =3 Aronian ½ ½ ½ * ½ ½ ½ 1 ½ ½ ½ ½ 6 11 =5 Giri 0 ½ ½ ½ * 1 0 ½ ½ ½ 1 ½ 5½ 7 =5 Nepomniachtchi 0 ½ 1 ½ 0 * 0 ½ ½ 1 1 ½ 5½ 7 =5 Ding Liren 0 0 ½ ½ 1 1 * ½ ½ ½ ½ ½ 5½ 7 8 Karjakin ½ ½ ½ 0 ½ ½ ½ * ½ ½ ½ ½ 5 5 =9 Vachier-Lagrave 0 ½ 0 ½ ½ ½ ½ ½ * ½ ½ ½ 4½ 3 =9 Anand ½ ½ ½ ½ ½ 0 ½ ½ ½ * 0 ½ 4½ 3 =9 Mamedyarov ½ 0 ½ ½ 0 0 ½ ½ ½ 1 * ½ 4½ 3 12 Nakamura 0 0 0 ½ ½ ½ ½ ½ ½ ½ ½ * 4 1

2ος

γύρος 3ος γύρος

  4ος

γυρος 5ος γυρος

  6ος

γυρος 7ος γύρος

8ος

γύρος 9ος γύρος

10ος γύρος

  11ος

γύρος

BOBBY FISCHER -I WAS TORTURED IN THE PASADENA JAILHOUSE!

Η απόδοση στα Ελληνικά της Οδύσσειας του Fischer κατά τον εγκλισμό του στη φυλακή της Passadena. Θα ήθελα να ευχαριστήσω την κυρία Ζιάκα Κατερίνα για την μετάφραση του κειμένου. Και το σχόλιο του Σπασκυ για τον Bobby στο 5:20 απο το video που ακολουθει όπως ανέφερα και στην εισαγωγή του παρόντος video

Wilhelm Steinitz

Ο Βίλχεμ Στάϊνιτς γεννήθηκε στην Πράγα το 1836 από Αυστριακούς γονείς.

 Σε νεαρή ηλικία μετακόμισε στην Βιέννη για να σπουδάσει μαθηματικά. Εκεί πέρα όμως εγκετέλειψε το σχολείο για να αναπτύξει επαγγελματική σκακιστική καριέρα. 

Η κυριαρχία του στο σκάκι ξεκίνησε από τις αρχές της δεκαετίας του '70 και οι πιο ικανοί αντίπαλοί του ήταν ο Τσιγκόριν, ο Λάσκερ και ο Τάρρας. 

Το 1886 έγινε ο πρώτος επίσημος παγκόσμιος πρωταθλητής. Τον τίτλο τον διατήρησε έως και το 1894 χάνοντάς τον από τον Εμμανουήλ Λάσκερ. 

Το παιχνίδι του αρχικά χαρακτηριζόταν από το έντονο ρομαντικό στιλ με πολλές θυσίες. Αργότερα οργάνωσε και ανέπτυξε το παιχνίδι θέσεων φτιάχνοντας μια θεωρία της οποίας όμως, υπερεκτίμησε την πρακτικότητα εφαρμογής της. 

Πραγματικά πολλές από τις δοκιμασμένες και αληθινές θεωρίες του σκακιού που ισχύουν ακόμη και σήμερα αναπτύχθηκαν για πρώτη φορά από τον Στάινιτς. Ήθελε να δημιουργήσει ένα σύστημα το οποίο θα του έδινε συγκεκριμένες λύσεις για όλα τα προβλήματα που θα μπορούσαν να προκύψουν στην σκακιέρα. 

Ο Στάινιτς ήταν άξιος εκπρόσωπος των ιδεών της εποχής του, η οποία χαρακτηριζόταν από την πίστη στην παντοδυναμία της επιστημής και στην απόλυτη γνώση όλων των εξελίξεων στη φύση.

ΤΟ ΠΕΙΡΑΜΑ ΤΩΝ ΑΔΕΛΦΩΝ ΠΟΛΓΚΑΡ " ΙΔΙΟΦΥΪΑ ΔΕΝ ΓΕΝΝΙΕΣΑΙ ΓΙΝΕΣΑΙ"!

19 Απριλίου 1969, Βουδαπέστη, Ουγγαρία.

Πριν 50 χρόνια, γεννήθηκε η Σούζαν Πόλγκαρ, η οποία αποτέλεσε το κατεξοχήν «όχημα» για ένα από τα πιο αξιοθαύμαστα πειράματα όλων των εποχών.

Εμπνευστής του πειράματος και ιθύνων νους του όλου εγχειρήματος δεν ήταν άλλος από τον πατέρα της, Λάζλο Πόλγκαρ. Ένας ψυχολόγος με ειδίκευση στην εκπαίδευση και την παιδαγωγική, και ερασιτέχνης σκακιστής, εκτός των άλλων. Από πολύ νεαρή ηλικία, ο Λάζλο Πόλγκαρ ενδιαφέρθηκε έντονα για ένα κλασικό ερώτημα: «το ταλέντο και η ιδιοφυΐα, είναι κάτι έμφυτο ή επίκτητο;».

Είναι η φύση (γονίδια) κάποιου που τον κάνει να ξεχωρίζει σε κάποιον συγκεκριμένο τομέα (π.χ. μαθηματικά, συγγραφή, αθλήματα κτλ) ή η ανατροφή του (περιβάλλον, εκπαίδευση κτλ.);

Ο Πόλγκαρ μελέτησε επισταμένως τις βιογραφίες πάνω από 400 προσωπικοτήτων που θεωρούνταν ιδιοφυίες στον τομέα τους, από τον Μότσαρτ ως τον Αϊνστάιν και κατέληξε στο συμπέρασμα ότι όλοι τους μέχρι την ηλικία των 3 ετών είχαν έρθει σε επαφή με το μελλοντικό τους αντικείμενο, ενώ από την ηλικία των 6 είχαν ξεκινήσει εντατική και εξειδικευμένη εκπαίδευση στο αντικείμενο αυτό.

Το μοτό του ήταν «Κάθε παιδί που γεννιέται και μεγαλώνει υγιές είναι μια εν δυνάμει ιδιοφυΐα». Αποφάσισε, μάλιστα, να περάσει από τη θεωρία (έχοντας εκδώσει ένα βιβλίο που ανέπτυσσε τις ιδέες του) στην πράξη, εφαρμόζοντας τη θεωρία του στα μελλοντικά του παιδιά.

Έτσι, προτού καν γίνει πατέρας ο Πόλγκαρ, ήξερε πώς θα τα ανέτρεφε ή -μπορεί κάποιος να πει ότι- αποφάσισε να γίνει πατέρας για να τεστάρει τη θεωρία του. Η ίδια η εκλογή συζύγου φανερώνει την αφιέρωσή του σε αυτόν τον σκοπό, μιας και η αλληλογραφία του με μια Ουκρανέζα εκπαιδευτικό, ονόματι Κλάρα, είχε ως αντικείμενο παιδαγωγικές ιδέες και το μεγαλόπνοο σχέδιο του και όχι λόγια αγάπης και έρωτα. Η Κλάρα γοητεύτηκε από το σχέδιο του Πόλγκαρ και δέχτηκε να γίνει σύζυγος και αρωγός στο εγχείρημα, το οποίο ξεκίνησε ουσιαστικά με την γέννηση της πρώτης κόρης του ζεύγους, της Σουζαν, το 1969.

Ο Λάζλο Πόλγκαρ.

Η πρώτη δυσκολία είχε να κάνει με την ταραχώδη κοινωνικοπολιτική περίοδο της εποχής. Ο Πόλγκαρ αποφάσισε η κόρη του να μην πάει σχολείο, αλλά να ασχοληθεί ο ίδιος αποκλειστικά με την ανατροφή της. Η σκέψη του ήταν ότι τα σχολεία με την υπάρχουσα δομή τους δεν βοηθάνε τα παιδιά που ήδη έχουν ένα εκπαιδευτικό προβάδισμα, λόγω π.χ. πρότερης εκπαίδευσης στο σπίτι. Ωστόσο, δυσκολεύτηκε πολύ να πάρει την έγκριση του κράτους, το οποίο ήταν ακόμα κάτω από την κομμουνιστική επιρροή της Σοβιετικής Ένωσης.

Αφού ξεπεράστηκε αυτός ο σκόπελος, το σημαντικότερο ζήτημα ανέκυψε: ποιος θα ήταν ο τομέας εξειδίκευσης και πώς θα επιλεγόταν αυτός; Όπως θυμάται ο ίδιος ο Πόλγκαρ: «θα μπορούσε να είχε επιλεχθεί οποιοσδήποτε τομέας. Μάλιστα, αρχικά η Σούζαν είχε ξεκινήσει να μαθαίνει ξένες γλώσσες και μαθηματικά. Όμως, εντέλει, αποφασίστηκε το σκάκι, κάτι που πληρούσε ορισμένες προϋποθέσεις.

Πρώτον, στο σκάκι, κατεξοχήν πνευματική δραστηριότητα, υπάρχουν κάποια αντικειμενικά και άμεσα κριτήρια αξιολόγησης, προόδου και βελτίωσης (το σύστημα βαθμολόγησης ELO από τη Διεθνή Σκακιστική Ομοσπονδία, FIDE) σε σχέση π.χ. με την ζωγραφική, όπου το αν σου αρέσει ή όχι ένα έργο τέχνης είναι κάτι υποκειμενικό, ενώ η αναγνώριση της αξίας του καλλιτέχνη μπορεί να αργήσει χρόνια.

Επίσης, το γεγονός ότι το σκάκι είναι μια κατεξοχήν ανδροκρατούμενη δραστηριότητα, και το πρώτο μας παιδί ήταν κορίτσι μας έδωσε το εξτρά κίνητρο να αποδείξουμε ότι μπορούμε να τα καταφέρουμε ακόμα και εκεί που θεωρούνταν αδύνατο. Τέλος, σε πιο γενική ανάλυση, το σκάκι είναι μια πολύπλοκη και πανέμορφη δραστηριότητα, η οποία είναι παιχνίδι, επιστήμη, άθλημα και τέχνη ταυτόχρονα».

Η ίδια η Σούζαν ανακαλεί: «μια μέρα, όταν ήμουν 3-4 χρονών, ενώ σκάλιζα κάτι συρτάρια ψάχνοντας ένα καινούργιο παιχνίδι, βρήκα μια σκακιέρα και τα κομμάτια της. Ρώτησα την μαμά τι ήταν αυτό και μου απάντησε ότι η ίδια δεν είχε ιδέα πώς παιζόταν το παιχνίδι, αλλά ότι ο πατέρας της θα της έδειχνε ευχαρίστως πως παίζεται όταν γύριζε σπίτι». Έτσι, ξεκίνησαν όλα.

Εξάλλου, ο Πόλγκαρ ήξερε πως για να υπάρξουν προϋποθέσεις επιτυχίας θα πρέπει το παιδί να είναι πρόθυμος μαθητής και να αγαπά το αντικείμενο βαθιά. Μάλιστα, αυτό θεωρεί ότι ίσως ήταν και το δυσκολότερο κομμάτι του εγχειρήματος, μιας και μπορούσε εύκολα να μάθει τους κανόνες του παιχνιδιού στην Σούζαν, αλλά θα έπρεπε να βρει τρόπους να διατηρήσει το ενδιαφέρον του παιδιού και σιγά σιγά από μόνο του το παιδί να θέλει να μαθαίνει και να ασχολείται με το παιχνίδι.

Επίσης, θα έπρεπε να είναι προσεκτικός με την προοδευτική αύξηση δυσκολίας μιας και από την μια έπρεπε να πιέζει το παιδί για να βελτιωθεί αλλά από την άλλη να μην απογοητεύεται/αποθαρρύνεται το παιδί σε ενδεχόμενες αποτυχίες. Ο ίδιος ο Λάζλο είχε υπολογίσει την αναλογία επιτυχιών/αποτυχιών σε 9/1. Δηλαδή, σε κάθε 9 επιτυχίες (λύσεις προβλημάτων, νίκες σε παρτίδες, σωστές παρατηρήσεις κτλ.) αντιστοιχούσε 1 αποτυχία (ήττα σε παρτίδα κτλ.).

Τέλος, φρόντισε να επικεντρώσει την κόρη του περισσότερο στη διαδικασία μάθησης και λιγότερο στα αποτελέσματα, κάτι που συνέβαλλε ώστε οι αναπόφευκτες επιτυχίες να μην την κάνουν να χάσει το ενδιαφέρον της για το παιχνίδι.

Η Σούζαν Πολγκάρ μέσα στα χρόνια.

Επίσης, όλο το περιβάλλον έπρεπε να διαμορφωθεί έτσι ώστε να βοηθήσει το παιδί στον στόχο του. Έτσι, το σπίτι των Πόλγκαρ μεταμορφώθηκε. Οι τοίχοι γέμισαν με σχεδιαγράμματα του παιχνιδιού, ενώ στις βιβλιοθήκες υπήρχαν «ουρές» ολόκληρες, βιβλία αφιερωμένα στο σκάκι και ό,τι έχει σχέση με αυτό (ανοίγματα, παρτίδες κτλ), όλα κατηγοριοποιημένα και οργανωμένα από τον Πόλγκαρ.

Όσο για το «πρόγραμμα σπουδών»; Καθημερινά, 4-5 ώρες εντατικής εξάσκησης στο σκάκι, 1-2 ώρες άθλησης, ενώ υπήρχε και χρόνος για ξένες γλώσσες (η Σούζαν μιλά 6-7) και μαθήματα γενικών ενδιαφερόντων (μαθηματικά, κοινωνικές επιστήμες κτλ).

Έξι μήνες μετά, μια πρώτη δοκιμή έγινε. Ο Πόλγκαρ πήρε την τετράχρονη κόρη του από το χέρι και την οδήγησε στην τοπική σκακιστική λέσχη όπου η μικρή Σούζαν έπαιξε και κατατρόπωσε όλους τους αντιπάλους της. «Δεν ξέρω ποιος είχε εκπλαγεί περισσότερο από το αποτέλεσμα, εκείνοι ή εγώ», θυμάται η ίδια.

Λίγο αργότερα, γεννήθηκε η δεύτερη κόρη της οικογένειας, η Σοφία, και αργότερα η τρίτη, η Τζούντιθ. Οι δυο τους ακολούθησαν τα χνάρια της μεγαλύτερης αδελφής της, ενώ ο Λάζλο βρήκε έναν ακόμα τρόπο να να δώσει κίνητρο στην Σούζαν, αφού πλέον η ίδια έκανε μαθήματα στις αδελφές της, οι οποίες σύντομα μαγεύτηκαν από το παιχνίδι.

Η περιέργεια τους είχε εξαφθεί, όταν έβλεπαν τον πατέρα τους να παίζει ατελείωτα σκάκι με την Σούζαν και, φυσιολογικά, θέλησαν να συμμετέχουν και αυτές. Η Σούζαν, από την άλλη, ξεκίνησε να δείχνει τις ικανότητές της και σύντομα αυτές την εκτόξευσαν: σε ηλικία 4 χρόνων, κατέκτησε το πρωτάθλημα κάτω των 11 ετών με σκορ 10-0, σε ηλικία 12 ετών κατέκτησε το Παγκόσμιο κάτω των 16, ενώ στα 15 της ήταν η κορυφαία γυναίκα σκακιστής στον κόσμο.

Αργότερα, μαζί με τις αδελφές της Σοφία και Τζούντιθ (τότε 14 και 12 ετών αντίστοιχα) και την Ιντίλκο Μάντλ, εκπροσώπησαν την Ουγγαρία στην Ολυμπιάδα Σκακιού, το 1988, στη Θεσσαλονίκη.

Σοφία, Τζούντιθ και Σούζαν Πόλγκαρ στη Θεσσαλονίκη.

Προσωπικά, ακόμα θυμάμαι εκείνη την περίοδο, αφού μας είχε επισκεφτεί στην Αθήνα ο θείος μου, Λουίς Σάντος, Διεθνής Μαιτρ, ο οποίος θα διαγωνιζόταν με την ομάδα της Πορτογαλίας. Η γυναικεία ουγγρική ομάδα κατέκτησε το πρωτάθλημα και ήταν η πρώτη φορά, ως τότε, που το κατακτούσε άλλη ομάδα εκτός της πανίσχυρης ομάδας της Σοβιετικής Ένωσης.

Το 1991, απονεμήθηκε στην -21 ετών, τότε- Σούζαν Πόλγκαρ ο τίτλος του Διεθνούς Γκρανμαίτρ, ο υψηλότερος τίτλος στη σκακιστική κατάταξη. Τα επιτεύγματα των αδελφών της, επίσης, κυμάνθηκαν σε υψηλά επίπεδα.

Η Σοφία, σε ηλικία 14 ετών, σε ένα τουρνουά στην Ρώμη κατόρθωσε το σχεδόν απόλυτο με 8 νίκες και 1 ισοπαλία σε αγώνες απέναντι σε άνδρες με πέντε από αυτούς Διεθνείς Γκρανμαίτρ.

«Η Σοφία ήταν η κοπέλα με τη μεγαλύτερη προοπτική και δυναμική στο σκάκι από όλες μας, με βασικό προσόν της τη φαντασία και την επιθετικότητα στις παρτίδες. Ωστόσο, δεν ήταν τόσο αφοσιωμένη και επιμελής, όπως εγώ και η Σούζαν, ενώ δεν είχε διάθεση για σκληρή δουλεία και της έλειπε η στρατηγική υπομονή που απαιτούν πολλές παρτίδες», όπως ανακαλεί η Τζούντιθ.

Η ίδια η Τζούντιθ, πάντως, παρότι άργησε λίγο να πάρει μπρος, μετά εξελίχθηκε αλματωδώς. Έδειξε τεράστια θέληση να μάθει το παιχνίδι, έγινε Διεθνής Γκρανμαιτρ σε ηλικία 15 ετών, ήταν στο Νο1 της γυναικείας κατάταξης για 26 συναπτά έτη, μπήκε στη λίστα των 100 κορυφαίων σκακιστών ανεξαρτήτως φύλου, είναι η μοναδική γυναίκα που προκρίθηκε σε τουρνουά για το Παγκόσμιο Πρωτάθλημα και γενικά θεωρείται η καλύτερη γυναίκα σκακίστρια όλων των εποχών.

Ποιος όμως είναι ο μηχανισμός που βοήθησε την Σούζαν, και ενδεχομένως και τις αδελφές της, βέβαια, να γίνει αυτό που έγινε, και τι ρόλο έπαιξε η εξειδικευμένη εκπαίδευση στον μηχανισμό αυτό;

Μόλις πριν λίγα χρόνια, η επιστήμη κατόρθωσε να βρει ένα μέρος από τη διαδικασία που επιτελέστηκε. Για να κατανοήσουμε τη διαδικασία, θα χρειαστεί να ανοίξουμε μια παρένθεση και να μιλήσουμε για ένα από τα σημαντικότερα στοιχεία που πρέπει να έχει ένας επίδοξος σκακιστής: τη μνήμη.

Γενικά, υπάρχουν δύο είδη μνήμης: η βραχυπρόθεσμη (short term) και η μακροπρόθεσμη (long term). Η βραχυπρόθεσμη μνήμη μας επιτρέπει να απομνημονεύσουμε πληροφορίες (από 5-9 διαφορετικά αντικείμενα την φορά), διαρκεί όμως για πολύ σύντομο χρονικό διάστημα και μετά οι πληροφορίες χάνονται. Βεβαίως, το μυαλό μας βρίσκει τρόπους να παρακάμπτει τον περιορισμό των 5-9 αντικειμένων με διάφορους τρόπους.

Ας πάρουμε ένα συγκεκριμένο παράδειγμα. Φανταστείτε την παρακάτω τυχαία αλληλουχία γραμμάτων: α,δ,π,γ,χ,δ,ρ,ο,ε,ψ,ε,ε,σ. Μπορείτε να την επαναλάβετε από μνήμης; Οι περισσότεροι θα δυσκολευτείτε αρκετά, αν και με εντατική προσήλωση ίσως τα καταφέρετε. Αν όμως η αλληλουχία είναι η εξής: α,υ,τ,ο,κ,ι,ν,η,τ,ο,τ,ρ,ε,χ,ω,ε,ν,α,ς; Βρίσκοντας έναν σύνδεσμο μεταξύ των γραμμάτων (στην προκειμένη 3 λέξεις που τις απομνημονεύουμε ως κομμάτια και όχι ως μεμονωμένα γράμματα), είναι πολύ εύκολο να επαναλάβουμε από μνήμης περισσότερα γράμματα από πριν που δεν τα καταφέραμε (19 έναντι 13).

Η ίδια αντιστοιχία (γράμματα/λέξεις) ισχύει και στο σκάκι. Εκεί ρόλο γραμμάτων παίζουν τα κομμάτια (πιόνια, αξιωματικοί, βασιλιάς κτλ.). Ρόλο λέξεων όμως;

Μια παρτίδα σκάκι μπορεί να εξελιχθεί με πρακτικά άπειρους τρόπους. Ωστόσο, κάποιες διατάξεις κομματιών απαντώνται πολύ συχνότερα από άλλες. Έτσι, λοιπόν, η Σούζαν Πόλγκαρ (και σίγουρα οι περισσότεροι σκακιστές) «βλέπουν» τα κομμάτια στην σκακιέρα -όχι ως μεμονωμένα κομμάτια αλλά- ως τμηματικές μονάδες, όπου κάποιες διατάξεις κομματιών στη σκακιέρα που απαντώνται συχνά λογίζονται ως μια πληροφορία, και απομνημονεύονται έτσι.

Παραδείγματος χάριν, στην παραπάνω εικόνα, η διάταξη κάτω δεξιά με τον βασιλιά, τον πύργο δίπλα του, τα τρία πιόνια στην παραπάνω σειρά και το άλογο, ακριβώς από πάνω, για έναν σκακιστή είναι ένα τμήμα πολύ εύκολο να απομνημονευτεί ως μονάδα, κ.ο.κ..

Ουσιαστικά, λοιπόν, η Σούζαν Πόλγκαρ από πολύ μικρή ηλικία βρέθηκε να βλέπει και να αναλύει χιλιάδες τέτοια τμήματα καθημερινώς και αυτό είχε ως αποτέλεσμα αρχικά τα μεμονωμένα κομμάτια να δημιουργήσουν τμήματα και μετά τα τμήματα αυτά μέσω της επανάληψης να περάσουν από την βραχυπρόθεσμη μνήμη, στην μακροπρόθεσμη μνήμη με τη δημιουργία μόνιμων νευρωνικών δεσμών.

Επίσης, μέσω αυτής της συνεχούς επανάληψης, αναπτύχθηκε η διαίσθηση της, η ικανότητα δηλαδή να χρησιμοποιεί την εμπειρία της για να αναγνωρίζει και να αντιδρά ταχύτατα σε κάθε σκακιστική θέση και να επιλέγει την σωστότερη κίνηση για καθεμία. Ωστόσο, είναι άλλο πράγμα να υπάρχει ένας τεράστιος όγκος πληροφορίας αποθηκευμένος στον εγκέφαλο και άλλο πράγμα να μπορείς να τον ανασύρεις πάραυτα.

Οπότε, πώς μπορεί η Σούζαν να ανασύρει τα χιλιάδες διαφορετικά τμήματα σκακιστικής πληροφορίας εν ριπή οφθαλμού;

Σε αυτό, την βοηθά η ατρακτοειδής περιοχή προσώπου (Fusiform Face Area-FFA), περιοχή του εγκεφάλου που είναι υπεύθυνη για την αναγνώριση προσώπων. Ο εγκέφαλος της Σούζαν, όμως, έχει ουσιαστικά οικειοποιηθεί αυτήν την περιοχή του εγκεφάλου και την χρησιμοποιεί οποτεδήποτε παίζει σκάκι για την αναγνώριση και ανάσυρση από τη μνήμη σκακιστικών τμημάτων και σκακιστικών θέσεων, τις οποίες έχει συναντήσει στο παρελθόν. Αυτή η διαδικασία οικειοποίησης έλαβε χώρα κατά την επίμοχθη και εξιδικευμένη εκπαίδευση που έλαβε από μικρή ηλικία και ουσιαστικά ανάγκασε τον εγκέφαλό της να μεταλλαχθεί/προσαρμοστεί για τον τομέα εξιδίκευσής της: το σκάκι.

Τα παραπάνω εξηγούν εν μέρει και το πώς γίνεται αυτό που ο Πόλγκαρ πάντα πρέσβευε: «Κάθε υγιές παιδί  μπορεί, μέσω μιας συγκεκριμένης διαδικασίας, να μετατραπεί σε ιδιοφυΐα σε κάποιον επιλεγμένο τομέα».

Το πείραμα του Πόλγκαρ βέβαια, όπως είναι λογικό, δίχασε. Άλλοι τον θεωρούν οραματιστή παιδαγωγό που έδειξε μια οδό που μέχρι τότε δεν υπήρχε για την ανατροφή των παιδιών, ενώ άλλοι τον κατηγορούν ότι ουσιαστικά «θυσίασε» τα παιδιά του και τους στέρησε μια ανέμελη παιδική ηλικία για να ικανοποιήσει την ματαιοδοξία του.

Ο ίδιος πάντως σημειώνει ότι «από ένα σημείο και μετά, δεν μπορείς να αναγκάσεις τα παιδιά να κάνουν κάτι και να βελτιωθούν σε αυτό, αν δεν το θέλουν με πάθος και τα ίδια. Επίσης, και οι τρεις τους έχουν ζήσει μια ευτυχισμένη ζωή, έχουν κάνει οικογένειες και δεν διαφέρουν σε τίποτα όσον αφορά την κοινωνικοποίησή τους από άλλους ενήλικες».

Σίγουρα, απάντηση εύκολη και σαφής δεν μπορεί να υπάρξει έτσι απλά. Ωστόσο, είναι γεγονός πως πολύ συχνά και σε πολλούς τομείς, αυτός που φέρνει και εφαρμόζει πρωτοποριακές ιδέες αντιμετωπίζεται με χλεύη και θεωρείται τρελός, μέχρι οι ιδέες του να αποδειχτούν σωστές… «Ο πατέρας μου πιστεύει ότι το έμφυτο ταλέντο δεν υπάρχει, αλλά ότι η επιτυχία είναι 99% σκληρή δουλειά. Συμφωνώ μαζί του», συνοψίζει η Σούζαν Πόλγκαρ, η οποία πλέον είναι παγκόσμια πρέσβειρα του σκακιού, προωθώντας το παιχνίδι στα σχολεία και δη στα κορίτσια.

Σχόλιο σύνταξης
Το άρθρο έχει αναπαραχθεί από πολλά site και θα συνεχίσει να το κάνει γιατί το θέμα είναι γοητευτικό, πάντως ένα είναι σίγουρο πως με την προσπάθεια και την συστηματική δουλειά τα αποτελέσματα έρχονται και δεν αναφέρομαι αποκλειστικά στο σκάκι, αλλά σε κάθε τομέα.

ΣΚΑΚΙ ΚΑΙ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ

Διάλεξη του ΙΜ και ψυχολόγου Ηλία Κουρκουνάκη στο πλαίσιο των παράλληλων εκδηλώσεων για την διοργάνωση των Πανελληνίων Νεανικών 2012 στην Πάτρα. Το βίντεο ανέβηκε πρώτη φορά στο κανάλι της Ένωσης Σκακιστικών Σωματείων Δυτικής Ελλάδας στο Youtube.Έχει πολύ μεγάλο ενδιαφέρον να ακούσουμε από έναν "ειδικό" τις απόψεις του για το σκάκι και τις σχέσεις των γονιών με το σκάκι και ότι συνεπάγεται αυτό.

ΤΕΤΡΑΔΙΟ ΣΚΕΨΕΩΝ Β΄ ΜΕΡΟΣ

Ένας κύκλος  ολοκληρώθηκε, όσο αφορά εμένα προσωπικά. Θα ήθελα να ευχαριστήσω τον Θερμαϊκό και το σκακιστικό του τμήμα για την συνύπαρξη όλο αυτό το χρονικό διάστημα που συνεργαστήκαμε και προσπαθήσαμε μαζί για το καλύτερο.
Στις συνεργασίες μεταξύ ανθρώπων είναι φυσικό να υπάρχουν διαφορετικές προσεγγίσεις στο τι είναι αυτό που επιζητεί ο καθένας μας, και για πιο  λόγο επιδιώκει να λειτουργεί ένας σύλλογος με συγκεκριμένο τρόπο.
Οι προσεγγίσεις που είχαμε με τους ανθρώπους που τόσα χρόνια είναι στο "τιμόνι" του σκακιστικού  τμήματος είναι διαφορετικές, όσο αφορά την οργάνωση και τη λειτουργία ενός συλλόγου. 
Τους εύχομαι καλή συνέχεια σε αυτό που κάνουν.
Όσο αφορά την δική μου συνέχεια, δεν θα σταματήσω να οραματίζομαι έναν πρότυπο σύλλογο που θα παρέχει όλες τις δυνατότητες στους αθλητές και τους προπονητές του, έτσι  ώστε να κάνουν όλοι καλύτερα την δουλειά τους!
Και που μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα θα συντείνουν οι ενέργειές του στην βελτίωση τόσο στο αγωνιστικό επίπεδο της ομάδας όσο και στην βελτίωση της ακαδημίας με πληθώρα πρωτοβουλιών και δράσεων προγραμματισμένων για την αύξηση της απόλαυσης και της γνώσης που μπορεί να τους παράσχει ο σύλλογος..
Με όλες μου τις δυνάμεις θα προσπαθήσω αυτό το όνειρο να το στηρίξω και να το δω να πραγματώνεται.

Ο κόπος και ό χρόνος  είναι φίλοι προσκείμενοι σε μια τέτοια προσπάθεια και με την κατάλληλη στελέχωση τα αποτελέσματα δεν θα αργήσουν να έρθουν.

Στο επανιδείν λοιπόν στον όμορφο χώρο της προσπάθειας και του ονείρου!