Wilhelm Steinitz

Ο Βίλχεμ Στάϊνιτς γεννήθηκε στην Πράγα το 1836 από Αυστριακούς γονείς.

 Σε νεαρή ηλικία μετακόμισε στην Βιέννη για να σπουδάσει μαθηματικά. Εκεί πέρα όμως εγκετέλειψε το σχολείο για να αναπτύξει επαγγελματική σκακιστική καριέρα. 

Η κυριαρχία του στο σκάκι ξεκίνησε από τις αρχές της δεκαετίας του '70 και οι πιο ικανοί αντίπαλοί του ήταν ο Τσιγκόριν, ο Λάσκερ και ο Τάρρας. 

Το 1886 έγινε ο πρώτος επίσημος παγκόσμιος πρωταθλητής. Τον τίτλο τον διατήρησε έως και το 1894 χάνοντάς τον από τον Εμμανουήλ Λάσκερ. 

Το παιχνίδι του αρχικά χαρακτηριζόταν από το έντονο ρομαντικό στιλ με πολλές θυσίες. Αργότερα οργάνωσε και ανέπτυξε το παιχνίδι θέσεων φτιάχνοντας μια θεωρία της οποίας όμως, υπερεκτίμησε την πρακτικότητα εφαρμογής της. 

Πραγματικά πολλές από τις δοκιμασμένες και αληθινές θεωρίες του σκακιού που ισχύουν ακόμη και σήμερα αναπτύχθηκαν για πρώτη φορά από τον Στάινιτς. Ήθελε να δημιουργήσει ένα σύστημα το οποίο θα του έδινε συγκεκριμένες λύσεις για όλα τα προβλήματα που θα μπορούσαν να προκύψουν στην σκακιέρα. 

Ο Στάινιτς ήταν άξιος εκπρόσωπος των ιδεών της εποχής του, η οποία χαρακτηριζόταν από την πίστη στην παντοδυναμία της επιστημής και στην απόλυτη γνώση όλων των εξελίξεων στη φύση.

ΤΟ ΠΕΙΡΑΜΑ ΤΩΝ ΑΔΕΛΦΩΝ ΠΟΛΓΚΑΡ " ΙΔΙΟΦΥΪΑ ΔΕΝ ΓΕΝΝΙΕΣΑΙ ΓΙΝΕΣΑΙ"!

19 Απριλίου 1969, Βουδαπέστη, Ουγγαρία.

Πριν 50 χρόνια, γεννήθηκε η Σούζαν Πόλγκαρ, η οποία αποτέλεσε το κατεξοχήν «όχημα» για ένα από τα πιο αξιοθαύμαστα πειράματα όλων των εποχών.

Εμπνευστής του πειράματος και ιθύνων νους του όλου εγχειρήματος δεν ήταν άλλος από τον πατέρα της, Λάζλο Πόλγκαρ. Ένας ψυχολόγος με ειδίκευση στην εκπαίδευση και την παιδαγωγική, και ερασιτέχνης σκακιστής, εκτός των άλλων. Από πολύ νεαρή ηλικία, ο Λάζλο Πόλγκαρ ενδιαφέρθηκε έντονα για ένα κλασικό ερώτημα: «το ταλέντο και η ιδιοφυΐα, είναι κάτι έμφυτο ή επίκτητο;».

Είναι η φύση (γονίδια) κάποιου που τον κάνει να ξεχωρίζει σε κάποιον συγκεκριμένο τομέα (π.χ. μαθηματικά, συγγραφή, αθλήματα κτλ) ή η ανατροφή του (περιβάλλον, εκπαίδευση κτλ.);

Ο Πόλγκαρ μελέτησε επισταμένως τις βιογραφίες πάνω από 400 προσωπικοτήτων που θεωρούνταν ιδιοφυίες στον τομέα τους, από τον Μότσαρτ ως τον Αϊνστάιν και κατέληξε στο συμπέρασμα ότι όλοι τους μέχρι την ηλικία των 3 ετών είχαν έρθει σε επαφή με το μελλοντικό τους αντικείμενο, ενώ από την ηλικία των 6 είχαν ξεκινήσει εντατική και εξειδικευμένη εκπαίδευση στο αντικείμενο αυτό.

Το μοτό του ήταν «Κάθε παιδί που γεννιέται και μεγαλώνει υγιές είναι μια εν δυνάμει ιδιοφυΐα». Αποφάσισε, μάλιστα, να περάσει από τη θεωρία (έχοντας εκδώσει ένα βιβλίο που ανέπτυσσε τις ιδέες του) στην πράξη, εφαρμόζοντας τη θεωρία του στα μελλοντικά του παιδιά.

Έτσι, προτού καν γίνει πατέρας ο Πόλγκαρ, ήξερε πώς θα τα ανέτρεφε ή -μπορεί κάποιος να πει ότι- αποφάσισε να γίνει πατέρας για να τεστάρει τη θεωρία του. Η ίδια η εκλογή συζύγου φανερώνει την αφιέρωσή του σε αυτόν τον σκοπό, μιας και η αλληλογραφία του με μια Ουκρανέζα εκπαιδευτικό, ονόματι Κλάρα, είχε ως αντικείμενο παιδαγωγικές ιδέες και το μεγαλόπνοο σχέδιο του και όχι λόγια αγάπης και έρωτα. Η Κλάρα γοητεύτηκε από το σχέδιο του Πόλγκαρ και δέχτηκε να γίνει σύζυγος και αρωγός στο εγχείρημα, το οποίο ξεκίνησε ουσιαστικά με την γέννηση της πρώτης κόρης του ζεύγους, της Σουζαν, το 1969.

Ο Λάζλο Πόλγκαρ.

Η πρώτη δυσκολία είχε να κάνει με την ταραχώδη κοινωνικοπολιτική περίοδο της εποχής. Ο Πόλγκαρ αποφάσισε η κόρη του να μην πάει σχολείο, αλλά να ασχοληθεί ο ίδιος αποκλειστικά με την ανατροφή της. Η σκέψη του ήταν ότι τα σχολεία με την υπάρχουσα δομή τους δεν βοηθάνε τα παιδιά που ήδη έχουν ένα εκπαιδευτικό προβάδισμα, λόγω π.χ. πρότερης εκπαίδευσης στο σπίτι. Ωστόσο, δυσκολεύτηκε πολύ να πάρει την έγκριση του κράτους, το οποίο ήταν ακόμα κάτω από την κομμουνιστική επιρροή της Σοβιετικής Ένωσης.

Αφού ξεπεράστηκε αυτός ο σκόπελος, το σημαντικότερο ζήτημα ανέκυψε: ποιος θα ήταν ο τομέας εξειδίκευσης και πώς θα επιλεγόταν αυτός; Όπως θυμάται ο ίδιος ο Πόλγκαρ: «θα μπορούσε να είχε επιλεχθεί οποιοσδήποτε τομέας. Μάλιστα, αρχικά η Σούζαν είχε ξεκινήσει να μαθαίνει ξένες γλώσσες και μαθηματικά. Όμως, εντέλει, αποφασίστηκε το σκάκι, κάτι που πληρούσε ορισμένες προϋποθέσεις.

Πρώτον, στο σκάκι, κατεξοχήν πνευματική δραστηριότητα, υπάρχουν κάποια αντικειμενικά και άμεσα κριτήρια αξιολόγησης, προόδου και βελτίωσης (το σύστημα βαθμολόγησης ELO από τη Διεθνή Σκακιστική Ομοσπονδία, FIDE) σε σχέση π.χ. με την ζωγραφική, όπου το αν σου αρέσει ή όχι ένα έργο τέχνης είναι κάτι υποκειμενικό, ενώ η αναγνώριση της αξίας του καλλιτέχνη μπορεί να αργήσει χρόνια.

Επίσης, το γεγονός ότι το σκάκι είναι μια κατεξοχήν ανδροκρατούμενη δραστηριότητα, και το πρώτο μας παιδί ήταν κορίτσι μας έδωσε το εξτρά κίνητρο να αποδείξουμε ότι μπορούμε να τα καταφέρουμε ακόμα και εκεί που θεωρούνταν αδύνατο. Τέλος, σε πιο γενική ανάλυση, το σκάκι είναι μια πολύπλοκη και πανέμορφη δραστηριότητα, η οποία είναι παιχνίδι, επιστήμη, άθλημα και τέχνη ταυτόχρονα».

Η ίδια η Σούζαν ανακαλεί: «μια μέρα, όταν ήμουν 3-4 χρονών, ενώ σκάλιζα κάτι συρτάρια ψάχνοντας ένα καινούργιο παιχνίδι, βρήκα μια σκακιέρα και τα κομμάτια της. Ρώτησα την μαμά τι ήταν αυτό και μου απάντησε ότι η ίδια δεν είχε ιδέα πώς παιζόταν το παιχνίδι, αλλά ότι ο πατέρας της θα της έδειχνε ευχαρίστως πως παίζεται όταν γύριζε σπίτι». Έτσι, ξεκίνησαν όλα.

Εξάλλου, ο Πόλγκαρ ήξερε πως για να υπάρξουν προϋποθέσεις επιτυχίας θα πρέπει το παιδί να είναι πρόθυμος μαθητής και να αγαπά το αντικείμενο βαθιά. Μάλιστα, αυτό θεωρεί ότι ίσως ήταν και το δυσκολότερο κομμάτι του εγχειρήματος, μιας και μπορούσε εύκολα να μάθει τους κανόνες του παιχνιδιού στην Σούζαν, αλλά θα έπρεπε να βρει τρόπους να διατηρήσει το ενδιαφέρον του παιδιού και σιγά σιγά από μόνο του το παιδί να θέλει να μαθαίνει και να ασχολείται με το παιχνίδι.

Επίσης, θα έπρεπε να είναι προσεκτικός με την προοδευτική αύξηση δυσκολίας μιας και από την μια έπρεπε να πιέζει το παιδί για να βελτιωθεί αλλά από την άλλη να μην απογοητεύεται/αποθαρρύνεται το παιδί σε ενδεχόμενες αποτυχίες. Ο ίδιος ο Λάζλο είχε υπολογίσει την αναλογία επιτυχιών/αποτυχιών σε 9/1. Δηλαδή, σε κάθε 9 επιτυχίες (λύσεις προβλημάτων, νίκες σε παρτίδες, σωστές παρατηρήσεις κτλ.) αντιστοιχούσε 1 αποτυχία (ήττα σε παρτίδα κτλ.).

Τέλος, φρόντισε να επικεντρώσει την κόρη του περισσότερο στη διαδικασία μάθησης και λιγότερο στα αποτελέσματα, κάτι που συνέβαλλε ώστε οι αναπόφευκτες επιτυχίες να μην την κάνουν να χάσει το ενδιαφέρον της για το παιχνίδι.

Η Σούζαν Πολγκάρ μέσα στα χρόνια.

Επίσης, όλο το περιβάλλον έπρεπε να διαμορφωθεί έτσι ώστε να βοηθήσει το παιδί στον στόχο του. Έτσι, το σπίτι των Πόλγκαρ μεταμορφώθηκε. Οι τοίχοι γέμισαν με σχεδιαγράμματα του παιχνιδιού, ενώ στις βιβλιοθήκες υπήρχαν «ουρές» ολόκληρες, βιβλία αφιερωμένα στο σκάκι και ό,τι έχει σχέση με αυτό (ανοίγματα, παρτίδες κτλ), όλα κατηγοριοποιημένα και οργανωμένα από τον Πόλγκαρ.

Όσο για το «πρόγραμμα σπουδών»; Καθημερινά, 4-5 ώρες εντατικής εξάσκησης στο σκάκι, 1-2 ώρες άθλησης, ενώ υπήρχε και χρόνος για ξένες γλώσσες (η Σούζαν μιλά 6-7) και μαθήματα γενικών ενδιαφερόντων (μαθηματικά, κοινωνικές επιστήμες κτλ).

Έξι μήνες μετά, μια πρώτη δοκιμή έγινε. Ο Πόλγκαρ πήρε την τετράχρονη κόρη του από το χέρι και την οδήγησε στην τοπική σκακιστική λέσχη όπου η μικρή Σούζαν έπαιξε και κατατρόπωσε όλους τους αντιπάλους της. «Δεν ξέρω ποιος είχε εκπλαγεί περισσότερο από το αποτέλεσμα, εκείνοι ή εγώ», θυμάται η ίδια.

Λίγο αργότερα, γεννήθηκε η δεύτερη κόρη της οικογένειας, η Σοφία, και αργότερα η τρίτη, η Τζούντιθ. Οι δυο τους ακολούθησαν τα χνάρια της μεγαλύτερης αδελφής της, ενώ ο Λάζλο βρήκε έναν ακόμα τρόπο να να δώσει κίνητρο στην Σούζαν, αφού πλέον η ίδια έκανε μαθήματα στις αδελφές της, οι οποίες σύντομα μαγεύτηκαν από το παιχνίδι.

Η περιέργεια τους είχε εξαφθεί, όταν έβλεπαν τον πατέρα τους να παίζει ατελείωτα σκάκι με την Σούζαν και, φυσιολογικά, θέλησαν να συμμετέχουν και αυτές. Η Σούζαν, από την άλλη, ξεκίνησε να δείχνει τις ικανότητές της και σύντομα αυτές την εκτόξευσαν: σε ηλικία 4 χρόνων, κατέκτησε το πρωτάθλημα κάτω των 11 ετών με σκορ 10-0, σε ηλικία 12 ετών κατέκτησε το Παγκόσμιο κάτω των 16, ενώ στα 15 της ήταν η κορυφαία γυναίκα σκακιστής στον κόσμο.

Αργότερα, μαζί με τις αδελφές της Σοφία και Τζούντιθ (τότε 14 και 12 ετών αντίστοιχα) και την Ιντίλκο Μάντλ, εκπροσώπησαν την Ουγγαρία στην Ολυμπιάδα Σκακιού, το 1988, στη Θεσσαλονίκη.

Σοφία, Τζούντιθ και Σούζαν Πόλγκαρ στη Θεσσαλονίκη.

Προσωπικά, ακόμα θυμάμαι εκείνη την περίοδο, αφού μας είχε επισκεφτεί στην Αθήνα ο θείος μου, Λουίς Σάντος, Διεθνής Μαιτρ, ο οποίος θα διαγωνιζόταν με την ομάδα της Πορτογαλίας. Η γυναικεία ουγγρική ομάδα κατέκτησε το πρωτάθλημα και ήταν η πρώτη φορά, ως τότε, που το κατακτούσε άλλη ομάδα εκτός της πανίσχυρης ομάδας της Σοβιετικής Ένωσης.

Το 1991, απονεμήθηκε στην -21 ετών, τότε- Σούζαν Πόλγκαρ ο τίτλος του Διεθνούς Γκρανμαίτρ, ο υψηλότερος τίτλος στη σκακιστική κατάταξη. Τα επιτεύγματα των αδελφών της, επίσης, κυμάνθηκαν σε υψηλά επίπεδα.

Η Σοφία, σε ηλικία 14 ετών, σε ένα τουρνουά στην Ρώμη κατόρθωσε το σχεδόν απόλυτο με 8 νίκες και 1 ισοπαλία σε αγώνες απέναντι σε άνδρες με πέντε από αυτούς Διεθνείς Γκρανμαίτρ.

«Η Σοφία ήταν η κοπέλα με τη μεγαλύτερη προοπτική και δυναμική στο σκάκι από όλες μας, με βασικό προσόν της τη φαντασία και την επιθετικότητα στις παρτίδες. Ωστόσο, δεν ήταν τόσο αφοσιωμένη και επιμελής, όπως εγώ και η Σούζαν, ενώ δεν είχε διάθεση για σκληρή δουλεία και της έλειπε η στρατηγική υπομονή που απαιτούν πολλές παρτίδες», όπως ανακαλεί η Τζούντιθ.

Η ίδια η Τζούντιθ, πάντως, παρότι άργησε λίγο να πάρει μπρος, μετά εξελίχθηκε αλματωδώς. Έδειξε τεράστια θέληση να μάθει το παιχνίδι, έγινε Διεθνής Γκρανμαιτρ σε ηλικία 15 ετών, ήταν στο Νο1 της γυναικείας κατάταξης για 26 συναπτά έτη, μπήκε στη λίστα των 100 κορυφαίων σκακιστών ανεξαρτήτως φύλου, είναι η μοναδική γυναίκα που προκρίθηκε σε τουρνουά για το Παγκόσμιο Πρωτάθλημα και γενικά θεωρείται η καλύτερη γυναίκα σκακίστρια όλων των εποχών.

Ποιος όμως είναι ο μηχανισμός που βοήθησε την Σούζαν, και ενδεχομένως και τις αδελφές της, βέβαια, να γίνει αυτό που έγινε, και τι ρόλο έπαιξε η εξειδικευμένη εκπαίδευση στον μηχανισμό αυτό;

Μόλις πριν λίγα χρόνια, η επιστήμη κατόρθωσε να βρει ένα μέρος από τη διαδικασία που επιτελέστηκε. Για να κατανοήσουμε τη διαδικασία, θα χρειαστεί να ανοίξουμε μια παρένθεση και να μιλήσουμε για ένα από τα σημαντικότερα στοιχεία που πρέπει να έχει ένας επίδοξος σκακιστής: τη μνήμη.

Γενικά, υπάρχουν δύο είδη μνήμης: η βραχυπρόθεσμη (short term) και η μακροπρόθεσμη (long term). Η βραχυπρόθεσμη μνήμη μας επιτρέπει να απομνημονεύσουμε πληροφορίες (από 5-9 διαφορετικά αντικείμενα την φορά), διαρκεί όμως για πολύ σύντομο χρονικό διάστημα και μετά οι πληροφορίες χάνονται. Βεβαίως, το μυαλό μας βρίσκει τρόπους να παρακάμπτει τον περιορισμό των 5-9 αντικειμένων με διάφορους τρόπους.

Ας πάρουμε ένα συγκεκριμένο παράδειγμα. Φανταστείτε την παρακάτω τυχαία αλληλουχία γραμμάτων: α,δ,π,γ,χ,δ,ρ,ο,ε,ψ,ε,ε,σ. Μπορείτε να την επαναλάβετε από μνήμης; Οι περισσότεροι θα δυσκολευτείτε αρκετά, αν και με εντατική προσήλωση ίσως τα καταφέρετε. Αν όμως η αλληλουχία είναι η εξής: α,υ,τ,ο,κ,ι,ν,η,τ,ο,τ,ρ,ε,χ,ω,ε,ν,α,ς; Βρίσκοντας έναν σύνδεσμο μεταξύ των γραμμάτων (στην προκειμένη 3 λέξεις που τις απομνημονεύουμε ως κομμάτια και όχι ως μεμονωμένα γράμματα), είναι πολύ εύκολο να επαναλάβουμε από μνήμης περισσότερα γράμματα από πριν που δεν τα καταφέραμε (19 έναντι 13).

Η ίδια αντιστοιχία (γράμματα/λέξεις) ισχύει και στο σκάκι. Εκεί ρόλο γραμμάτων παίζουν τα κομμάτια (πιόνια, αξιωματικοί, βασιλιάς κτλ.). Ρόλο λέξεων όμως;

Μια παρτίδα σκάκι μπορεί να εξελιχθεί με πρακτικά άπειρους τρόπους. Ωστόσο, κάποιες διατάξεις κομματιών απαντώνται πολύ συχνότερα από άλλες. Έτσι, λοιπόν, η Σούζαν Πόλγκαρ (και σίγουρα οι περισσότεροι σκακιστές) «βλέπουν» τα κομμάτια στην σκακιέρα -όχι ως μεμονωμένα κομμάτια αλλά- ως τμηματικές μονάδες, όπου κάποιες διατάξεις κομματιών στη σκακιέρα που απαντώνται συχνά λογίζονται ως μια πληροφορία, και απομνημονεύονται έτσι.

Παραδείγματος χάριν, στην παραπάνω εικόνα, η διάταξη κάτω δεξιά με τον βασιλιά, τον πύργο δίπλα του, τα τρία πιόνια στην παραπάνω σειρά και το άλογο, ακριβώς από πάνω, για έναν σκακιστή είναι ένα τμήμα πολύ εύκολο να απομνημονευτεί ως μονάδα, κ.ο.κ..

Ουσιαστικά, λοιπόν, η Σούζαν Πόλγκαρ από πολύ μικρή ηλικία βρέθηκε να βλέπει και να αναλύει χιλιάδες τέτοια τμήματα καθημερινώς και αυτό είχε ως αποτέλεσμα αρχικά τα μεμονωμένα κομμάτια να δημιουργήσουν τμήματα και μετά τα τμήματα αυτά μέσω της επανάληψης να περάσουν από την βραχυπρόθεσμη μνήμη, στην μακροπρόθεσμη μνήμη με τη δημιουργία μόνιμων νευρωνικών δεσμών.

Επίσης, μέσω αυτής της συνεχούς επανάληψης, αναπτύχθηκε η διαίσθηση της, η ικανότητα δηλαδή να χρησιμοποιεί την εμπειρία της για να αναγνωρίζει και να αντιδρά ταχύτατα σε κάθε σκακιστική θέση και να επιλέγει την σωστότερη κίνηση για καθεμία. Ωστόσο, είναι άλλο πράγμα να υπάρχει ένας τεράστιος όγκος πληροφορίας αποθηκευμένος στον εγκέφαλο και άλλο πράγμα να μπορείς να τον ανασύρεις πάραυτα.

Οπότε, πώς μπορεί η Σούζαν να ανασύρει τα χιλιάδες διαφορετικά τμήματα σκακιστικής πληροφορίας εν ριπή οφθαλμού;

Σε αυτό, την βοηθά η ατρακτοειδής περιοχή προσώπου (Fusiform Face Area-FFA), περιοχή του εγκεφάλου που είναι υπεύθυνη για την αναγνώριση προσώπων. Ο εγκέφαλος της Σούζαν, όμως, έχει ουσιαστικά οικειοποιηθεί αυτήν την περιοχή του εγκεφάλου και την χρησιμοποιεί οποτεδήποτε παίζει σκάκι για την αναγνώριση και ανάσυρση από τη μνήμη σκακιστικών τμημάτων και σκακιστικών θέσεων, τις οποίες έχει συναντήσει στο παρελθόν. Αυτή η διαδικασία οικειοποίησης έλαβε χώρα κατά την επίμοχθη και εξιδικευμένη εκπαίδευση που έλαβε από μικρή ηλικία και ουσιαστικά ανάγκασε τον εγκέφαλό της να μεταλλαχθεί/προσαρμοστεί για τον τομέα εξιδίκευσής της: το σκάκι.

Τα παραπάνω εξηγούν εν μέρει και το πώς γίνεται αυτό που ο Πόλγκαρ πάντα πρέσβευε: «Κάθε υγιές παιδί  μπορεί, μέσω μιας συγκεκριμένης διαδικασίας, να μετατραπεί σε ιδιοφυΐα σε κάποιον επιλεγμένο τομέα».

Το πείραμα του Πόλγκαρ βέβαια, όπως είναι λογικό, δίχασε. Άλλοι τον θεωρούν οραματιστή παιδαγωγό που έδειξε μια οδό που μέχρι τότε δεν υπήρχε για την ανατροφή των παιδιών, ενώ άλλοι τον κατηγορούν ότι ουσιαστικά «θυσίασε» τα παιδιά του και τους στέρησε μια ανέμελη παιδική ηλικία για να ικανοποιήσει την ματαιοδοξία του.

Ο ίδιος πάντως σημειώνει ότι «από ένα σημείο και μετά, δεν μπορείς να αναγκάσεις τα παιδιά να κάνουν κάτι και να βελτιωθούν σε αυτό, αν δεν το θέλουν με πάθος και τα ίδια. Επίσης, και οι τρεις τους έχουν ζήσει μια ευτυχισμένη ζωή, έχουν κάνει οικογένειες και δεν διαφέρουν σε τίποτα όσον αφορά την κοινωνικοποίησή τους από άλλους ενήλικες».

Σίγουρα, απάντηση εύκολη και σαφής δεν μπορεί να υπάρξει έτσι απλά. Ωστόσο, είναι γεγονός πως πολύ συχνά και σε πολλούς τομείς, αυτός που φέρνει και εφαρμόζει πρωτοποριακές ιδέες αντιμετωπίζεται με χλεύη και θεωρείται τρελός, μέχρι οι ιδέες του να αποδειχτούν σωστές… «Ο πατέρας μου πιστεύει ότι το έμφυτο ταλέντο δεν υπάρχει, αλλά ότι η επιτυχία είναι 99% σκληρή δουλειά. Συμφωνώ μαζί του», συνοψίζει η Σούζαν Πόλγκαρ, η οποία πλέον είναι παγκόσμια πρέσβειρα του σκακιού, προωθώντας το παιχνίδι στα σχολεία και δη στα κορίτσια.

Σχόλιο σύνταξης
Το άρθρο έχει αναπαραχθεί από πολλά site και θα συνεχίσει να το κάνει γιατί το θέμα είναι γοητευτικό, πάντως ένα είναι σίγουρο πως με την προσπάθεια και την συστηματική δουλειά τα αποτελέσματα έρχονται και δεν αναφέρομαι αποκλειστικά στο σκάκι, αλλά σε κάθε τομέα.

ΣΚΑΚΙ ΚΑΙ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ

Διάλεξη του ΙΜ και ψυχολόγου Ηλία Κουρκουνάκη στο πλαίσιο των παράλληλων εκδηλώσεων για την διοργάνωση των Πανελληνίων Νεανικών 2012 στην Πάτρα. Το βίντεο ανέβηκε πρώτη φορά στο κανάλι της Ένωσης Σκακιστικών Σωματείων Δυτικής Ελλάδας στο Youtube.Έχει πολύ μεγάλο ενδιαφέρον να ακούσουμε από έναν "ειδικό" τις απόψεις του για το σκάκι και τις σχέσεις των γονιών με το σκάκι και ότι συνεπάγεται αυτό.

ΤΕΤΡΑΔΙΟ ΣΚΕΨΕΩΝ Β΄ ΜΕΡΟΣ

Ένας κύκλος  ολοκληρώθηκε, όσο αφορά εμένα προσωπικά. Θα ήθελα να ευχαριστήσω τον Θερμαϊκό και το σκακιστικό του τμήμα για την συνύπαρξη όλο αυτό το χρονικό διάστημα που συνεργαστήκαμε και προσπαθήσαμε μαζί για το καλύτερο.
Στις συνεργασίες μεταξύ ανθρώπων είναι φυσικό να υπάρχουν διαφορετικές προσεγγίσεις στο τι είναι αυτό που επιζητεί ο καθένας μας, και για πιο  λόγο επιδιώκει να λειτουργεί ένας σύλλογος με συγκεκριμένο τρόπο.
Οι προσεγγίσεις που είχαμε με τους ανθρώπους που τόσα χρόνια είναι στο "τιμόνι" του σκακιστικού  τμήματος είναι διαφορετικές, όσο αφορά την οργάνωση και τη λειτουργία ενός συλλόγου. 
Τους εύχομαι καλή συνέχεια σε αυτό που κάνουν.
Όσο αφορά την δική μου συνέχεια, δεν θα σταματήσω να οραματίζομαι έναν πρότυπο σύλλογο που θα παρέχει όλες τις δυνατότητες στους αθλητές και τους προπονητές του, έτσι  ώστε να κάνουν όλοι καλύτερα την δουλειά τους!
Και που μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα θα συντείνουν οι ενέργειές του στην βελτίωση τόσο στο αγωνιστικό επίπεδο της ομάδας όσο και στην βελτίωση της ακαδημίας με πληθώρα πρωτοβουλιών και δράσεων προγραμματισμένων για την αύξηση της απόλαυσης και της γνώσης που μπορεί να τους παράσχει ο σύλλογος..
Με όλες μου τις δυνάμεις θα προσπαθήσω αυτό το όνειρο να το στηρίξω και να το δω να πραγματώνεται.

Ο κόπος και ό χρόνος  είναι φίλοι προσκείμενοι σε μια τέτοια προσπάθεια και με την κατάλληλη στελέχωση τα αποτελέσματα δεν θα αργήσουν να έρθουν.

Στο επανιδείν λοιπόν στον όμορφο χώρο της προσπάθειας και του ονείρου!